Dy? ticarette ilk üç aydaki gerçekle?meyi biliyoruz. Nisan ayyndaki e?ilimin de ne olabilece?i konusunda üç a?a?y be? yukary bir fikre sahibiz. Y?te üç ayyn gerçekle?mesi ve nisan ayynyn tablosu, yylyn tümü için dy? ticaretin tahminlerin çok ötesinde rekor rakamlara ula?ylaca?ynyn i?aretlerini veriyor. Yyllyk ihracat 150, işalat ise 230 milyar dolara gidiyor.
Bu rakamlar çok iddialy bulunabilir; do?ru. Hele hele 2008 yylynyn tümü için ba?langyçta ihracatyn 117 milyar, işalatyn 182 milyar dolar olarak öngörüldü?ü dikkate alynyrsa... Ancak, son on yylyn e?ilimi göz önünde bulundurularak yapylan hesaplamalar, 2008 sonunda ihracatyn 150 milyar dolary zorlamasynyn, işalatyn da 230 milyara ula?masynyn hiç de sürpriz olarak görülmemesi gerekti?ini gösteriyor.
On yylyn ortalamasy
Bu tahminlere nasyl ula?ty?ymyza gelince... Yhracat ve işalatyn son on yyllyk dönemdeki ilk çeyrek gerçekle?mesiyle yyllyk gerçekle?meyi kyyasladyk ve elde etti?imiz oranlary bu yyla uyguladyk. Bu yöntemle yapty?ymyz tahmin de bize bu yylki rakamlar için 150 ve 230 milyary verdi.
Türkiye, 1998'den 2007'ye kadar olan on yyllyk dönemde ilk çeyreklerde toplam 118 milyar dolarlyk ihracat yapty. Bu dönemde yyllyk ihracatlaryn toplamy ise 525 milyar dolar. Bir ba?ka ifadeyle on yylyn ortalamasynda ilk çeyrek ihracaty, yyllyk tutaryn yüzde 22.5'ini olu?turdu. Bu yylyn ilk çeyre?inde 33 milyar dolar olan ihracatyn da yyllyk içinde yüzde 22.5 pay alaca?y varsayymyyla yapylan hesaplama, yyllyk rakamda bize 147 milyar dolary i?aret ediyor.
1998-2007 döneminde ilk çeyre?in yyllyk içindeki payy en dü?ük yüzde 21.4, en yüksek yüzde 25 oldu. Bu de?erlere göre yapylan hesaplamaya göre de 2008'in ihracaty 132 milyarla 154 milyar arasynda gerçekle?ebilir.
Yşalatyn durumu
Son on yylyn toplamynda ilk çeyreklerdeki işalat 178 milyar dolar. Bu dönemdeki yyllyk işalatlaryn toplamy ise 827 milyar dolar. Buna göre, ilk çeyreklerin yyllyk içindeki payy yüzde 21.5 düzeyinde. Bu yyl ilk çeyrekte 49 milyar dolar olan işalatyn da yyllykta yüzde 21.5 payy olaca?y varsayymyyla yapylan hesaba göre, 2008 sonundaki rakam 228 milyar dolary buluyor.
1998-2007 döneminde ilk çeyreklerin yyllyktaki payy yüzde 19.8 ile yüzde 26 arasynda de?i?ti. Bu oranlara göre yyllyk işalat 188 milyar ile 247 milyar arasynda hesaplanyyor. Ancak, işalatta ilk çeyre?in payynyn yüzde 26'ya 2001 yylynda ula?my? olmasy dikkate alynmaly. 2001, ?ubat krizinden sonra kurlaryn hyzla yükselmesi ve işalatyn yava?lamy? olmasyndan dolayy ilk çeyre?in payynyn görece yüksek oldu?u bir yyl konumunda. Dolayysyyla bu orana göre hesaplanan 188 milyar dolar da gerçe?i yansytmaktan uzak kalyyor.
Gerek ihracat, gerekse işalatta belli yyllary de?il, on yyllyk bir dönemi dikkate almak bu yüzden önem ta?yyor. Bu ?ekilde yapylan hesaplamalar da 2008'in tümü için ihracatyn 150, işalatyn 230 milyar dolara yakla?abilece?inin i?aretlerini veriyor.
Geçen yylyn tümündeki ihracat 107, işalat 170 milyar dolardy ve 63 milyar dolar ticaret açy?y verilmi?ti. Bu yylki rakamlar 150 ve 230 milyar dolara ula?ty?y takdirde ticaret açy?y da 80 milyar dolary bulmu? olacak.
E?ilim de?i?ir mi?
Yhracat ve işalat için ortaya koydu?umuz rakamlar, tümüyle geçmi?e dayaly bir varsayym ku?kusuz. Ancak, ilk çeyreklerin payynyn yyllyk rakamlar içinde çok büyük oynamalar göstermedi?i de ortada. Dolayysyyla, 150 ve 230 milyar dolar olarak ortaya koydu?umuz rakamlaryn en fazla arty-eksi yüzde 5'lik bir marjda sapma göstererek gerçekle?mesini bekleyebiliriz.
Peki, ihracat ve işalattaki bu gidi?at de?i?ir mi ya da hangi ko?ullar de?i?ime yol açabilir? Ku?kusuz iki etken ön plana çykyyor. Tüm dünyayy etkileyen durgunluk e?ilimi ve enerji fiyatlaryndaki arty?.
Durgunluk
ABD'den dalga dalga tüm dünyaya yayylan durgunluktan do?al olarak biz de etkilenece?iz. ABD ile çok fazla ticaretimiz olmady?y için do?rudan etkilenmemiz çok önemli boyutta olmayacak. Ancak, ticaretini yo?un olarak ABD ile yapmakta olan AB'ni