İç borç 353 milyara çıktı, borcun GSYH'ye oranı ise yüzde 32'y

İç borç stoku 2010 sonu itibariyle 353 milyar lira düzeyinde gerçekleşti. Borç stoku, geçen yıl yüzde 6.9 oranında 22.8 milyar liralık bir artış gösterdi. Borç stokunda, AKP'nin iktidarda olduğu son sekiz yılda ise yüzde 135 oranında 203 milyar liralık bir artış meydana geldi.

2010 yılının GSYH büyüklüğünü henüz bilmiyoruz; son çeyrek verisi mart ayının sonunda açıklanacak. Ancak, ilk dokuz ayın gerçekleşmesi ve son çeyreğe ilişkin beklentiler esas alınarak yapılan yıllık tahmine göre, iç borç stokunun GSYH'ye oranı yüzde 32 dolayında gerçekleşecek. Bu oran, 2009'a göre bir miktar iyileşme anlamına gelecek. İç borç stokunun GSYH'ye oranı 2009 yılında yüzde 34.6 düzeyinde bulunuyordu.

Hazine Müsteşarlığı verileri, iç borç stokunun geçen yıl 2003-2010 dönemindeki en düşük artışlardan birini gösterdiğini ortaya koyuyor. Borç stoku, miktar olarak en hızlı artışı kriz yılı olan 2001 yılında göstermişti. Söz konusu yıl, borç stokunda 85.8 milyar liralık artış olmuştu. 2000 yılı sonunda 36.4 milyar lira düzeyinde bulunan iç borç stoku, bir yılda yüzde 236 oranında 85.8 milyar lira artış göstererek 122.2 milyar liraya fırlamıştı.

İç borç stokunda mutlak değer olarak ikinci en yüksek artış ise 2009 yılında gerçekleşmişti. Söz konusu yıl borç stokunda 55.2 milyar liralık bir artış yaşanmıştı. Stok, 2003 yılında da şimdiye kadarki en hızlı üçüncü artışını gösterdi. İç borç stokunda, 2003 yılında yüzde 30 oranında 44.5 milyar liralık artış meydana geldi.

2006 ve 2007 yılları ise iç borç stokunun en az arttığı yıllar olarak kayıtlara geçti. Borç stoku, 2006 yılında yüzde 2.7 oranında 6.7 milyar, 2007 yılında ise yüzde 1.5 oranında 3.8 milyar liralık artış gösterdi. 2007 yılındaki 3.8 milyar liralık artış, 1997 yılından sonraki 13 yıllık dönemde kaydedilen en düşük artış özelliği taşıyor.

Dolar bazında durum

2010 yılı sonundaki iç borç stokunun 353 milyar lira olduğunu belirttik. Borç stoku, döviz bazında ise 228 milyar dolar düzeyinde bulunuyor.

Bu arada, borç stokunun döviz bazında değerlendirilmesi, bazı yıllarda TL bazlı hareketin çok dışında hareketler yaşandığını gösteriyor. Bir önceki paragrafta, 2007 yılının borç artışının azlığı açısından 13 yıllık dönemin rekoruna sahip olduğunu vurguladık. Bu kez, 2007 yılıyla ilgili tam ters yönde başka bir rekordan söz edeceğiz.

2007 yılı, Cumhuriyet tarihi boyunca iç borç stokunun en fazla arttığı yıl rekorunu da elinde bulunduruyor.

İşte istatistiğin ve rakamları isteğe göre "sündürebilme" ve "yorumlayabilme" özelliğinin en tipik göstergesi.

İç borç stoku, 2007 yılında TL bazında son 13 yılın en düşük artışını gösterdi; ancak dolar bazında Cumhuriyet tarihinin en hızlı artışı da 2007'de gerçekleşti. 2006 yılı sonunda 179 milyar dolar olan iç borç stoku, 2007 yılında tam 40 milyar dolar arttı ve 219 milyar dolara yükseldi.

Türk Lirası cinsinden yalnızca 3.8 milyar lira olan artışın döviz bazında 40 milyar dolara denk gelmesi ise "kur cilvesiyle" oldu. Hani, GSYH'nin çok yüksek görünmesini, kişi başına gelirin rekorlar kırmasını sağlayan kur düşüşü var ya, bu kez de iç borcun bir anda fırlamasına yol açtı. Öyle ki, iç borç TL bazında en düşük artışı gösterdiği bir yıl, dolar bazında rekor bir artış göstermiş oldu.

2006 yılı sonunda 1.4056 olan dolar kuru, 2007 yılı sonunda 1.1647'ye geriledi.

İç borç TL, dolayısıyla döviz karşılığının çok da önemi yok. Ancak, 2007 yılındaki tablo, döviz kurunun bazı verileri nasıl değiştirdiğini gözleyebilmek açısından tam ibretlik.

Dolar kurunun son yıllardaki oynak seyri, iç borç stokunun döviz olarak karşılığının da aynı şekilde oynak bir seyir izlemesi sonucunu doğurdu. 2007 yılında 40 milyar dolar artan iç borç stoku, 2008'de 37.5 milyar dolar azaldı, 2009'da ise yeniden 37.4 milyar dolarlık artış gösterdi.

GSYH'ye oran yüzde 32

GSYH'nin 2010 yılının tümünde 1 trilyon 95 milyar lira dolayında gerçekleştiği tahmin ediliyor. Buna göre de iç borç stokunun GSYH'ye oranı yüzde 32.2 oluyor.

Borcun GSYH'ye oranı 1999 yılına gelinceye kadar yüzde 20'nin altında kaldı, yüzde 20 sınırı ilk kez söz konusu yıl aşıldı. 1999 ve 2000 yılları, yüzde 21.9'luk oranla geçildi.

Cumhuriyet tarihinin en derin ekonomik krizlerinden birinin yaşandığı 2001 yılında iç borç stokunun yüzde 236 oranında 86 milyar liralık bir artış gösterdiğini belirttik. İşte bu artışın bir sonucu olarak, iş borç stokunun GSYH'ye oranı bir yılda yüzde 21.9'dan yüzde 50.9'a fırladı. Zaten 2001 yılındaki yüzde 50.9, borç stokunun GSYH'ye oranı açısından bir daha kırılamayan, hatta yaklaşılamayan bir rekor olarak ekonomi kayıtlarında yerini aldı.

 Borç stokunun GSYH'ye oranı izleyen üç yıl yüzde 40'lı düzeylerde gerçekleşti. 2005'le birlikte üç yıl ise yüzde 30'lu gerçekleşmeler sağlandı. 2008'de yüzde 30'un altına inildi; 2009'da yüzde 34.6'lık bir gerçekleşme oldu. Geçen yılın oranı da yüzde 32 dolayında bekleniyor.