Hizmet borçlanma işlemlerinin usül ve esaslarına ilişkin tebliğ, 01.07.2010 tarihli resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Tebliğin amacı ismiyle de müsemma olduğu üzere 5510 sayılı Yasa'da sayılan hizmet borçlanması işlemlerinin usül ve esaslarını ortaya koymaktır. Gerçekten de hizmet borçlanması sosyal güvenlik hukuku uygulamasında her zaman ayrı bir yer edinmiştir. Başta yaşlılık olmak üzere uzun vadeli sigorta kollarından yararlanmak isteyen sigortalılar yasanın borçlanılmasına cevaz verdiği bir kısım süreleri borçlanarak gerekli prim ödeme gün sayısını sağlayabilmektedir. Konuya öncelikle hangi sürelerin hizmet borçlanmasına esas olabileceğini sayarak başlamak yararlı olacaktır. Buna göre; Borçlanma kapsamında olan süreler
5510 sayılı Kanun'un 41'inci maddesi uyarınca; "
a) Kanunları gereği verilen ücretsiz doğum ya da analık izni süreleri ile 5510 sayılı Kanun'un 4'üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalı kadının, iki defaya mahsus olmak üzere doğum tarihinden sonra iki yıllık süreyi geçmemek kaydıyla hizmet akdine istinaden işyerinde çalışmaması ve çocuğunun yaşaması şartıyla talepte bulunulan süreler, (doğum borçlanması)
b) Kanunun 4'üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine göre zorunlu sigortalılıkları devam edenler hariç olmak üzere, er veya erbaş olarak silah altında veya yedek subay okulunda geçen süreler, (askerlik borçlanması)
c) 4'üncü maddenin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında olanların personel mevzuatlarına göre aylıksız izinde geçen süreleri,
d) Sigortalı olmaksızın doktora öğreniminde veya tıpta uzmanlık için yurt içinde veya yurt dışında geçirdikleri normal doktora veya uzmanlık öğreniminde geçen süreler,
e) Sigortalı olmaksızın avukatlık stajını yapanların normal stajda geçen süreleri, (stajyer borçlanması)
f) Kanunun 4'üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında geçen sigortalılık süreleri hariç, sigortalı iken herhangi bir suçtan tutuklanan veya gözaltına alınanlardan bu suçtan dolayı beraat edenlerin tutuklulukta veya gözaltında geçen süreleri,
g) Grev ve lokavtta geçen süreler, (grev - lokavt borçlanması)
h) Hekimlerin fahri asistanlıkta geçen süreleri, (Asistanlık borçlanması)
ı) Seçim kanunları gereğince görevlerinden istifa edenlerin istifa ettikleri tarih ile seçimin yapıldığı tarihi takip eden aybaşına kadar açıkta geçirdikleri süreler, borçlanma kapsamındadır.''
asada sayılan bu sürelerin sigortalılar veya hak sahiplerince tamamı borçlanılabileceği gibi bir kısmı da borçlanılabilir.
Borçlanma uygulamalarında borçlanmak isteyen sigortalının veya sigortalı ölmüş ise hak sahibinin borçlanma talep tarihinde veya ölüm tarihinde fiilen sigortalı olması şart değildir. Hizmet borçlanması yapmak için sosyal güvenlik kanunlarına göre tescil edilmiş olmak gerekli ve yeterlidir.
Tebliğin 7'nci. maddesinde borçlanılacak sürelerin belgelendirilmesi düzenlenmektedir. Hizmet borçlanması talebinde bulunan sigortalı veya hak sahibinin borçlanma türüne göre aşağıda sayılan mercilerden borçlanmalarına esas süreleri belgelendirmesi gerekmektedir. Buna göre;
a) Kanunları gereği verilen ücretsiz doğum izni ya da analık izni süreleri tabi olduğu işyerince,
b) Er veya erbaş olarak silah altında veya yedek subay okulunda geçen süreler askerlik şubelerince veya Kuvvet Komutanlıklarınca,
c) 5510 sayılı Kanun'un 4'üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında olanların personel mevzuatına göre aylıksız izin süreleri ilgili kamu idarelerince,
d) Sigortalı olmaksızın doktora öğrenimi veya tıpta uzmanlık için yurt içinde veya yurt dışında geçirdikleri normal doktora veya uzmanlık öğrenim süreleri ilgili hastane veya öğrenim kurumlarınca,
e) Sigortalı olmaksızın avukatlık stajını yapanların normal staj süreleri ilgili baro başkanlıklarınca,
f) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında geçen süreler hariç, sigortalı iken herhangi bir suçtan tutuklanan veya gözaltına alınanlardan bu suçtan dolayı beraat edenlerin tutuklulukta veya gözaltında geçen primi ödenmemiş süreleri Cumhuriyet Savcılığınca,
g) Grev ve lokavtta geçen süreler Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüğünce,
h) Hekimlerin fahri asistanlıkta geçen süreleri ilgili tıp fakültelerince,
I) Seçim kanunları gereğince görevlerinden istifa edenlerin istifa ettikleri tarihi takip eden aybaşı ile seçimin yapıldığı tarihi takip eden ay başına kadar açıkta geçirdikleri süreler ilgili kamu idarelerince,
onaylanan ve örneği kurumca hazırlanan hizmet borçlanması başvuru belgelerine göre Kuruma yapılır.''
5510 sayılı Kanun'un 4'üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalı kadının doğum tarihinden sonraki borçlanmak istediği iki yıllık süre Kurum hizmet kayıtlarından tespit edilir.
Tebliğin 8'inci maddesi uyarınca borçlanılacak sürelere ait prim tutarı, sigortalıların veya hak sahiplerinin talepte bulundukları tarihte 5510 sayılı Kanun'un 82'nci maddesine göre prime esas alt ve üst sınırlar arasında olmak üzere kendilerince belirlenen günlük kazancın % 32'si oranında hesaplanır.
Tebliğin 9'uncu maddesi uyarınca 5510 sayılı Kanun'un 41'inci maddesine göre tahakkuk ettirilen borç tutarı, ilgiliye iadeli taahhütlü olarak tebliğ edilir. Hesaplanan borç, tebliğ tarihinden itibaren bir ay içerisinde sigortalı veya hak sahipleri tarafından Kuruma ödenmelidir. Bir ay içinde ödenmeyen borçlanmalar geçerli sayılmaz. Bunlar için ayrıca yeni başvuru şartı aranır.
Süresi içinde tebliğ edilen borcunu ödemeyenler ile kısmi ödeme yapanların kalan sürelerinin borçlandırılması için yeni başvuru şartı aranır.
Tebliğ edilen borçlanma tutarının tamamının ya da bir kısmının bir ay içinde ödenmesi halinde, ödenen miktara karşılık gelen süre sigortalılık süresi olarak değerlendirilir.
5510 sayılı kanunun 41'inci maddesi uyarınca borçlandırılan süre, kanunun 38'inci maddesine göre malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi olarak ilk defa çalışmaya başlanılan tarihten önceki süre ise sigortalılığın başlangıç tarihi borçlandırılan gün sayısı kadar geriye götürülür. Ancak, prime esas kazanç borçlandırılan sürelerin geçtiği tarihteki ilgili aylara mal edilir.