"...Tüketici güvenindeki iyimserlik, geni? harcama yapma iste?ini ve borca girme e?ilimini yükseltebilmekte, kötümserlik ise, tüketicilerin harcamalaryny kysmalaryna ve mali durumlaryny yeniden gözden geçirmelerine neden olabilmektedir..." Merkez Bankasy ile Türkiye Ystatistik Kurumu'nun ortakla?a gerçekle?tirdikleri tüketici güven endeksiyle ilgili bilgi notunun giri? bölümünde bu görü?lere yer veriliyor.
Yyimserli?i irdelemenin gere?i yok ?u dönem için. Bakmamyz gereken kötümserli?in ne boyutlara vardy?y ve bunun önümüzdeki süreçte ekonomide ne gibi sonuçlar do?uraca?y. Çünkü tüketici 2006 yyly ortasyndan beri kötümser ve bu kötümserlik de giderek derinle?iyor. Endeksin 100'den büyük olmasy, tüketici güveninde iyimser duruma, 100'den küçük olmasy ise kötümser duruma i?aret ediyor. 2006 yylynyn Mayys ayynda 100.1 ile adeta synyrda olan tüketici güven endeksi, aradan geçen yakla?yk iki yylda bir daha 100'e ula?amady, yani hep kötümserli?e i?aret etti ve son olarak da 82'ye kadar indi.
Yki dü?ü? dönemi
Endeksin hesaplandy?y Aralyk 2003'ten bu yylyn mart ayy sonuna kadar olan dört buçuk yyla yakyn dönemde dramatik dü?ü? ya?anan iki dönem var. Bunlardan biri 2006 yylynyn ortasy. Uluslararasy dalgalanmanyn bize de yansymasyyla güven endeksi haziran ve temmuz aylarynda hyzla gerilemi?ti. Toparlanma aylar sürdü. Endeks, Mayys 2006'daki 100.1 noktasyna en yakyn düzeye 98.2 ile geçen yylyn a?ustos ayynda ula?ty. Ve sonrasynda yeniden gerileme dönemine girildi.
Ykinci gerileme dönemi halen sürüyor. Geçen yylyn a?ustos ayyndan bu yana yalnyzca ocakta küçük bir arty? gösteren tüketici güven endeksindeki gerileme, ?ubat ve mart aylarynda hyzlandy. Endeks, son iki ayda syrasyyla yüzde 4.9 ve yüzde 6.4 geriledi ve mart ayynda 81.96'ya indi. Bu düzey, tüketici güven endeksinde ?imdiye kadar kaydedilen en dip noktayy gösteriyor.
Tüketici güven endeksinin dört buçuk yyla yakla?an dönemdeki ortalamasy 98 dolayynda. Yani mart ayynda, ortalamanyn da çok altyna inilmi? oldu.
Umutlar tükenmi? gibi
Merkez Bankasy ile TÜYK'in ortak çaly?masy olan tüketici güven endeksinin bazy sorularyna verilen yanytlar, umutlaryn tükendi?ini, tüketicinin hem mevcut durumdan, hem gelecekten umutlu olmady?yny gösteriyor.
Mart ayynda mevcut dönem satyn alma gücü ?ubata göre yüzde 4.1 geriledi; gelecek dönemdeki satyn alma gücüne ili?kin tahmin de yüzde 5.9 daha kötü. Mevcut ve gelecek döneme ili?kin genel ekonomik durum tahmini yüzde 7 ve yüzde 8 daha a?a?yda. Y? bulma olanaklarynyn martta ?ubattan daha az oldu?u belirtiliyor, yine mart ayynyn dayanykly tüketim maly satyn almak için ?ubata göre daha olumsuz oldu?u ifade ediliyor.
Tüketici güven endeksi, gelecek dönemde otomobil satyn alma olasyly?ynyn martta ?ubata göre yüzde 10 geriledi?ini ortaya koyuyor.
En dikkat çeken olumlu geli?me ise gelecek dönemde konut tamiratyna para harcama olasyly?yndaki arty?. Bu kalemdeki harcama olasyly?y ?ubata göre martta yüzde 13 daha fazla.
Güven endeksindeki durum bu; peki ya di?er ba?lyca göstergeler neye i?aret ediyor?
Çaly?an sayysy azalyyor
Türkiye'nin nüfusu artyyor, 15 ve yukary ya?taki nüfus artyyor, ama çaly?an sayysy azalyyor. Böyle tuhaf bir durum ya?yyoruz. Geçen yyl ocakta 20 milyon 390 bin olan çaly?an sayysy, bu yyl 20 milyon 112 bine indi. Y?siz sayysy ise 59 bin artarak 2 milyon 567 bin oldu.
Ocak ayy itibariyle i?gücüne dahil olmayan yakla?yk 27 milyon ki?i var. Bu ki?ilerin yakla?yk iki milyonu i? aramyyor, ama çaly?maya hazyr. Y?gücüne dahil olmayan nüfusun yarysyny olu?turan 13 milyonu a?kyn ki?i, "ev i?leriyle me?gul" olarak tanymlanyyor. Bu ki?ilerin önemli bir bölümünü ev kadynlary olu?turuyor. Özellikle lise mezunu olan ve i? aramayan genç kyzlar da bu grupta yer alyyor.
Genel i?sizlik orany yüzde 11'i a?my?, genç nüfustaki i?sizlik orany da yüzde 21'e ula?my? durumda.
Enflasyon ve üretim
Ku?kusuz tüketicini