Bir dış ticaret duayeni de olan dostumun sözüdür, “dünyada meydana gelecek ekonomik ve konjonktürel tüm öngörülerim tuttu, lojistikteki gelişmelere dair tahminlerim gerçekleşti; ancak tek tutturamadığım öngörüm gümrüklerin ve gümrüklemenin de yalın hale geleceği ve mevzuatların sadeleşeceği yönündeki düşüncem oldu”.
Bu sözün sahibi önemli bir iş adamıdır, kim olduğu bende kalsın. Dünyanın küreselleşmesinin bir gün gümrüklerin kalkacağı, en azından işlemlerin çok basite inerek vergilerin azalacağı yönündeki beklenti bana göre hiçbir zaman gerçekleşmeyecek. Bir yandan her şey kolaylaşır ve dünya küçülür iken, diğer yandan ülkelerin korumacı olma ihtiyaçları ve iç üretimi arttırma çabası, bilakis gümrüklere olan gereksinimi hep arttırıyor; öyle de olması ülkelerin ekonomilerini daha sağlıklı halde tutabilmeleri için de büyük önem taşıyor.
Ekonomik anlamda güçlü devletler uluslararası ticaretin artmasını her daim doğal bir sonuç olarak körüklüyor ve destekliyorlar. Ancak, diğer yandan kendi sanayicisini ve üreticisini korumak zorunda olan ülkeler de korumacılığı çok daha önemser hale geliyorlar ki; biz de bu ülkeler arasındayız. Bu nedenle, gümrüklerin varlığı ve etkisi düşmek yerine daha fazla artış gösteriyor. Bu ortamda, iyi bir dış ticaret yönetimi, konulan kural ve müeyyidelerin doğru olarak uygulanmasını zorunlu kılıyor. Yüksek vergi oranları ve sıkı dış ticaret önlemleri nedeniyle, beyanda yapılacak olası hataların ağır ceza ve müeyyidelere sebebiyet vereceği ve firmaların maliyetlerine doğrudan etki edeceği unutulmamalıdır.
Gümrüklerde tahsil edilen vergiler, devletin maliye eliyle topladığı vergilerden sonra oransal olarak en önemli hazine gelirini oluşturmaktadır. Bu payın içinde de ağırlık gümrük vergisi, ÖTV ve KDV’dedir. Gümrük vergisi doğrudan eşyanın tarife pozisyonuna bağlı olarak belirlenirken; diğer ithalat- ihracat vergilerinin çoğunun tespitinde de gümrük tarife pozisyonu yol gösterici olmaktadır. Bu nedenle, gümrüğe sunulan eşyanın tarife pozisyonunun doğru tespit edilmesi gerek devletin gelirleri ve yerli üreticinin korunması bakımından, gerekse yükümlülerin cezai uygulamalarla ve sektörde itibar kaybına kadar varabilecek telafisi zor maliyetlerle karşılaşmamaları açısından hayati önemdedir. Uluslararası ticarette gümrükte yapılan kontrollerin mümkün olduğunca azaltılması ve bu kontrollerin gümrük işlemleri sonrasına bırakılması, buna mukabil müeyyidelerin daha caydırıcı hale getirilmesi eğilimi hız kazanmakta, bu durum ise mükelleflerin gümrüğe yapacakları beyanları daha önemli hale getirmektedir. Gümrük tarifesinin genel kuralları ve sistematiği teknik ve karmaşık bir konudur. Yükümlülerin ve gümrük idaresindeki uygulayıcıların dış ticaret düzenlemesine konu bir eşya ile ilgili sınıflandırma yorumu ve uygulaması farklı olabilmektedir. Böyle durumlarda da uygulamada aksaklıklar ve kaçaklar kaçınılmaz olmaktadır. Öyle ki; yapılan bir mevzuat düzenlemesinde, sınıflandırmanın hatalı yapılması sonucu, amaçlanan eşya yerine başka bir eşyaya vergi uygulanması olasıdır. İşte bu sebepten ötürüdür ki gümrük tarife sınıflandırması sisteminin genel kurallarının iyi anlaşılması ve yürürlükteki tarife mevzuatının doğru yorumlanması gümrük işleriyle iştigal eden gerek kamu sektörü gerekse özel sektör çalışanlarınca en çok önemsenmesi gereken konulardandır.
Konuya dair yazılmış çok önemli bir eser ulaştı elime geçtiğimiz gün. Ankara Gümrük Müşavirleri Derneği tarafından çıkartılmış; Gümrük ve ticaret uzmanları ve aynı zamanda bakanlık personelleri olan, Ercan İlgüz, Berk Yıldırım, Cihan Haydar Küçükfalay ve Seda Yıldırım tarafından kaleme alınmış, Gümrük Tarifesi isimli bir eser. Eşyanın tarife sınıflandırması konusunda yetkili kurum olan Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nda işin mutfağında yıllarca emek verip tecrübe kazanan bu ekip, bana göre çok önemli bir gereksinimi yerine getirmişler. Sınıflandırmanın temel prensiplerinden, doğru sınıflandırmaya ilişkin ipuçlarına, ulusal ve uluslararası veri tabanlarının kullanımından, sınıflandırılmasında güçlük çekilen ve ticaret hacmi yüksek ürünlere ilişkin derinlemesine bilgi paylaşımına resim destekli yer vermişler.
Her işte ehil insan desteği önemli. Konu bir de gümrük olunca, gerek oluşabilecek önemli kayıplar, cezalar ve en önemlisi de devlete karşı olan sorumluluk açısından beyanın doğru yapılması son derece önem arz etmekte. Yanlışlığın oluşması ile ortaya çıkabilecek olası bu türden maliyetlerin firmalara büyük yaralar açabileceğini unutmamak gerekir. Emeği geçenleri gönülden kutluyorum.