Dy?tan fena görünmeyen bir gemi. Temel olarak iki bölümden olu?uyor. Bir tarafa fazla yük alynmy?, alynmaya da devam ediliyor. Üstelik, yük iyi yerle?tirilmiyor, geminin dengesini de her an bozabilir. Geminin di?er yanyndan ise kahkahalar yükseliyor, e?lence var; bir anlamda parti verilmekte. Oradaki yük çok daha az ve zorunlu kalmadykça yeni yük de kabul etmiyorlar. Yükünü dengeleyen sa?lam tarafyn sakinleri mutlu mu mutlu e?leniyorlar.
Fazla yük bulunan taraf, gemi limandan ayryldyktan sonra su almaya ba?lyyor. Önemsenmiyor önce bu durum. Hele di?er taraftakilerin hiç umurunda de?il, e?lenceye devam ediyorlar. "Yük onlaryn yükü, su alan taraf onlaryn tarafy" diyenlere bile rastlanyyor. "Ayny gemideyiz" diye uyarmaya çaly?anlar çyksa da, bunlar seslerini duyurmakta zorlanyyorlar.
E?lence bir süre daha devam ediyor. Fazla yük bulunan taraf su aldykça geminin dengesi bozuluyor, partiye devam etmekte ysrar edenler, içtikleri meyve suyu oldu?u halde sallanmaktan sarho? oluyorlar adeta. Ve i?te o zaman akyllara geliyor; "ayny gemide olundu?u"...
Özel sektör borcu tyrmany?ta
Özel sektörün toplam dy? borç stoku içindeki payy 2002 yyly sonunda yalnyzca üçte bir, yani yüzde 33.3 düzeyinde bulunuyordu. Geçen yylyn üçüncü çeyre?ine gelindi?inde, bir ba?ka ifadeyle yakla?yk be? yyl sonra özel sektörün borcunun toplamdaki payynyn neredeyse ikiye katlandy?y ve yüzde 62.2'ye ula?ty?y görüldü.
Özel sektör borcunun toplam stoktaki payy böylesine hyzly arty? gösterirken, kamunun ve Merkez Bankasy'nyn payy do?al olarak geriledi. 2002 yyly sonundaki stok içinde kamunun yüzde 49.8, Merkez Bankasy'nyn yüzde 17 payy bulunuyordu. Geçen yylyn üçüncü çeyre?i sonunda kamunun payy yüzde 31.2'ye, Merkez Bankasy'nyn payy ise yüzde 6.6'ya indi.
"Borcun hepsi kamunun de?il"
Ba?bakan Recep Tayyip Erdo?an da geçti?imiz günlerde partisinin grup toplantysynda yapty?y konu?mada, Türkiye'nin dy? borç stokunun tümüyle kamuya aitmi? gibi gösterilmesine tepki göstermi? ve borcun önemli bir bölümünün özel sektöre ait oldu?unu vurgulamy?ty.
Erdo?an, kamuya ait borç rakamlaryny da, Hazine'nin "net borç" tanymy çerçevesinde açyklamy?ty. Net iç borç hesaplanyrken, brüt borçtan Hazine'ye ait olmayan bir varly?yn, Y?sizlik Sigortasy Fonu net varlyklarynyn dü?ülmesi ise tarty?malara yol açmy?ty.
Tedirginlik var
Geminin fazla yük bulunan bölümden su alabilece?ine ve bunun da sykynty yaratabilece?ine dönük ilk uyarylar neredeyse iki yyl önce gelmi?ti. Eski Merkez Bankasy Ba?kany Süreyya Serdengeçti'ydi ilk uyaryyy yapanlardan biri. Serdengeçti, döviz kazancy olmayan ?irketlerin döviz borçlanmamasy gerekti?ini dile getirmi?, ayny uyaryyy vatanda? için de yapmy?ty.
Son olarak geçti?imiz günlerde Maliye Bakany Kemal Unakytan'dan benzer bir uyary geldi. Unakytan, ?irket ve ?ahyslaryn dövizle borçlanyrken döviz kazançlarynyn olup olmady?yna bakmalary gerekti?inin altyny çizdi.
Öyle anla?ylyyor ki, bir dönem "Bo? verin, o borç özel sektörün ve yalnyzca onlary ilgilendirir" diyenler, artyk bu borç arty?yndan yava? yava? da olsa rahatsyzlyk duymaya ba?lamy? görünüyorlar.
Tehlikeyi çok önceden görüp uyaryda bulunan uluslararasy kurulu?lar da var. IMF, yakla?yk bir yyl önce Türk reel sektör firmalaryny döviz kazançlary ve döviz borçlary açysyndan gruplara ayyrmy? ve döviz kazancy olmayan ama ayny zamanda önemli tutarda döviz borcu bulunanlary "cehennemlik" firmalar grubuna koymu?tu. IMF'nin bu tasnifine göre, Türk reel sektörünün ço?unlu?u iyi durumda görünmüyordu ve bu konuyu "Reel sektör kurulu?larynyn ço?u ?imdiden cehennemlik" ba?ly?yyla 13 Nisan 2007 tarihinde bu sayfada detayly olarak i?lemi?tik.
Kaygy artyyor, çünkü...
Özel sektörün 2002 yyly sonunda 43 milyar dolar olan dy? borcu geçen yylyn eylül ayy sonunda tam 147.6 milyar dolara yükseldi. Bu dönemde kamunun borcu 64.5 milyar dolardan 74.1 milyar dolara çykty. Merkez Bankasy'nyn borcu ise 22 milyar dolardan 15.6 milyar dolara geriledi.
Özel sektörün, borcun yany syra d