PC'ye benzeyen bir terminal. Klavyesi, bugün dünyada alışılan QWERTY değil. Fransız "olduğu için" elbette farklı olmak zorunda: AZERTY. 1978-1982 arasında Fransız PTT'si tarafından geliştirilen Minitel, internetin amcası sayılır.
Amcasıydı, çünkü internet, Minitel'den doğmadı. Sadece akrabaydılar. Minitel, bir merkezdeki bilgiyi, para karşılığında kullanıcıya iletiyordu. Kapalı bir sistemdi. Bu nedenle Minitel'den internete bir teknoloji geçişi olmadı. İlk ortaya çıktığında devrim gibi bir etki yarattı. Bir tür Fransız Devrimi! Popülerliğini 30 yıl korumasına rağmen internet rekabetiyle başa çıkamadı. Zarar ettiği için 30 Haziran 2012'de kapatıldı.
Acı hikaye...
***
Minitel, 1978'de Fransa'nın Brötanya bölgesinde (kuzey batı kıyıları) deneme olarak başladı. 1982'de ülkede resmen faaliyete geçti.
1980 başlarında Fransızların hızlı treni TGV, Ariane roketi ve Minitel, Fransız teknolojisinin "tepe" yıllarıydı. Hele Minitel, yepyeni bir bilgi iletim-alışveriş uygulamasıydı.
Fransız PTT'si, PC'ye benzeyen Minitel terminallerini, evinde telefonu olan herkese bedava dağıttı.
Ama, Minitel'le yapılacak her aramanın fiyatları vardı.
Arama bedava değildi ama, olsun! Fransızca komut verilen bir "ulusal internet"ti bu! Dünyadaki ilk ve en yaygın e-ticaret portali oldu. Fransızlar bu yüzden www ile çok ilgilenmedi: AB içinde internete en geç ısınan ülke olması boşuna değil.
***
Minitel'de sunulan bilgi hizmetini, "gazete" olarak tesçil edilen şirketler sağladı. Sırf Minitel'den para kazanmak amacıyla çok sayıda "gazete" ortaya çıktı. Bunların bir kısmı, "Minitel Rose" olarak bilinen (Türkiye'de 900'lü Hatlara benzer) erotik konuşma/yazışma hatları kurdular.
1999'da 60 milyonluk Fransa'da 9 milyon terminal üzerinden 25 milyon Minitel kullanıcısı vardı. Sistem, 26 bin değişik tür hizmet bilgisi sunuyordu. Ama internet "gibi" olmadığı için, sadece bilgiyi bir kaynaktan, kullanıcıya hızla aktarıyordu, o kadar. Ve bir de bugünkü sosyal medyayı çağrıştıran bir biçimde milyonlarca kişi Minitel üzerinden birbiriyle sohbet ediyordu yazışarak.
***
2005'te Minitel 351 milyon kez kullanıldı. Bağlantı süresi 18.5 milyon saati buldu. Fransız PTT'si bundan 206 milyon Euro kazandı. 2007'ye gelindiğinde Minitel hala popülerdi. Ama "gerçek" internetle rekabet edememeye başlamıştı iyice. O yılın geliri 100 milyon Euro'yu biraz aştı.
2010'da ise gelir 30 milyon Euro'ya inmişti. Minitel'i "kapatma" kararı, özellikle yaşlı nüfusta itirazlara yol açtı. 30 yıldır Minitel'le hayatlarını sürdüren milyonlarca yaşlı Fransız, "mahvolacaklarını" söylediyse de kapatma tarihi 30 Haziran 2012 olarak ilan edildi.
1990'lardaki 9 milyon terminalden geriye, 810 bin terminal kaldı. İngiliz-Amerikan etkisiyle dünyaya yayılan QWERTY yerine, Fransızların kendi gramerlerine uygun AZERTY ile çalışan terminaller kısa sürede koleksiyoncuların gözdesi olacak. Doğu Almanya'nın Trabant modeli teneke otomobillerinin "nostalji objesi" olması gibi.