Geçtiğimiz hafta genelinde emtia ve döviz piyasalarında yaşanan gelişmeler küresel düzeydeki belirsizlik ve kırılganlığın artış eğiliminde olduğunu teyit etti. Petrol son iki buçuk yılın en yüksek düzeyine tırmanırken, altın yeni rekorlar kırmayı sürdürdü; Amerikan Doları ve Japon Yen'inin diğer paralara karşı değer kaybetmesi veya daha ön plana çıkan bir bakış açısı ile euronun güçlenmesi hem beklentileri hem de piyasa gündeminin üst sıralarındaki konuları farklılaştırmaya başladı. Küresel sorunlara küresel çözüm üretme gereğinni ihmal edilmesi ve herkesin kendi başının çaresine bakıyor olması genel belirsizlik ve beklentiler üzerinde etkili oldu. Emtia ve döviz piyasalarında yaşananlar, dikkat ve endişelerin euro bölgesinden ABD'ye kayabilecğini düşündürdü.
ABD'de harcama kısıntıları konusunda yaşanan gerginliğin piyasalar kapandıktan sonra bir ara formül ile bir süre için aşılmış olması, Japonya'da yaşanan felaketlerin ardından parasal genişlemenin yeni boyutlara tırmanıyor olması veya Avrupa Merkez Bankası'nın beklendiği gibi kısa vadeli faizleri yükseltmiş olması piyasalarda yaşanan gelişmelre değişik oranlarda katkı yapmış olabilir. Dolar ve yenin diğer paralara karşı değer kaybetmesi, sıcak para şeklindeki sermaye hareketlerinin artış eğilimine girmesi hem diğer paraların değerlenmesine, hem de ABD ve Japonya için enflasyon beklentilerinin daha fazla bozulmasına yardım etmiş gibi görünüyor.
Bazı kesimler harcama kesintisi konusundaki sıkıntının geçici bir süre için de olsa aşıldığını düşünerek altın ve petrolde yaşanan yukarı yönlü hareketin kalıcı olmaaycağını iddia edebilir. Mali disiplin konusunda sergilenecek bir kararlılığın veya çok zor gibi görünen bir uzlaşıya varılmasının doları güçlendireceğini, emtia fiyatlarındaki aşırılığı sınırlayacağını öne sürebilir. Diğer taraftan maliye politikasındaki sıkılaşma ve ekonomik koşullardaki kırılganlık para politikasının daha da gevşetilmesini zorunlu hale getirerek tam aksi yöndeki bir tabloyu da mümkün kılabilir; dolar cinsi yatırım tercihherinden uzaklaşma hızlanırken, dolardaki kan kaybı ve emtia fiyatlarındaki yükseliş artar ve enflasyon baskısı ikincil etkilerle güçlenerek büyüyebilir. Son olasılık beklentileri hızla olumsuzlaştırarak küresel krizde yeni bir dönemin açılmasına sebep olabilir. Piyasaların bu olasılığı düşünmek bile itemeyebileceği ve ilk seçeneği desteklemek eğiliminde olacağı yönündeki öngörüler ise oluşan belirsizliği azaltmıyor. Bu iki seçeneğin dışında ABD'de iktidar ile muhalefetin harcama kesintisi konusunda anlaşamaması olasılığı ise daha anormal sonuçlara sebep olabilir.
Euro bölgesi içni seçenekler daha sınırlı gibi görünüyor, orunlarını küresel gündemin alt sıralarına çekerek piyasaların dikkatinden uzak durmak ve euronun değerlenmesini sağlayarak ikincil etkiler yolu ile enflasyonun kontrolden çıkmasını önlemek dıışnda bir seçenek düşünemiyorlar. Değil küresel sorunlar kedilerininki ile bile mücadele edebilecek güçten uzak olduklarını muhtemelen biliyorlar, fakat böyle görünmeme çabası dışında bir şey yapaıyorlar. Euronun güçlenmesinin ABD için daha olumsuz senaryoların gerçekleşmesi ihtimalini artırarak küresel kırılganlığı yükselteceğini ve euro bölgesine liişkin sorunların daha seri bir şekilde ağırlaşmasına sebep olacağını düşünemiyorlar.
Dolar ve yenin değer kaybetmesi gelişmekte olan ekonomilere yönelik belirsizliği de artırıyor, yerel paraların değerlenmesi belki enflasyon baskısını hafifletiyor, fakat dış rekabet gücü azalır iken iç talepte yaşanacak tehlikeli dalgalanma olasılığı sıkıntı yaratıyor. Sıcak paraya karşı önlemler çeşitlenir ve artar iken iç talebi kontrol amacı ile para politikaları sıkılaştırılıyor. Durum böyle olunca küresel ekonomiye katkı ve sermaye hareketlerine ilişkin belirsizlik artıyor. Piyasalarda oynakık artışı riskten kaçınma gibi eğilimler güçleniyor. Kuzey Afrika ve Ortadoğu'da yaşanan sıkıntıları ise endişelerin büyümesine ve beklentilerin bozulmasına katkı yapmaya devam ediyor.
Ayrıca gelişmiş ekonomilerin parasal genişlemeye bağımlı halde olduğunu, bu durumun kısa vadeli spekülatif eğilimleri artırdığını, toplam sermaye hareketleri içinde sıcak para davranışı sergileyenlerin payının arttığını unutmamak gerekiyor. Bu nedenle Amerikan Doları'nın değerlenmesi de değer kaybetmesi de sıkıntı yaratıyor. Ya enflasyon baskısı yükseliş eğilimine geçiyor ve balonlaşma endişesi büyüyor ya da deflasyonist baskılar güçleniyor. Uzlaşıya dayalı küresel çözüm ihtiyacı artar ve acil hale gelirken büyüyen çıkar çatışmaları sonuç alma olasılığını sıfıra yaklaştırıyor.
Altın ve petrol fiyatında yaşanan yükseliş sistemik riskin arttığı, belirsizlik ve kırılganlık eğilimlerinin artmaya devam ettiği anlamındadır. İşsizlik ve enflasyonun dalgalı bir şekilde artabileceği, durgunluktan çıkış için gerekli ve yeterli koşulların oluşmadığı ve kısa vadeli yaklaşımların yan tesir riskini büyüttüğü gerçeği unutulmamalıdır. Daha önce ağıza alınmayan yaklaşımların ağırlaşan sorunar nedeniyle tartışma gündemine girmesi söz konusudur ama iş işten geçtikten sonra bir işe yaraması mümkün değildir. Bu aşamadan sonra yaşanacaklar hiçbir şekilde sürpriz niteliğinde olamayacaktır, aksini iddia edenler ya gerçeklerin farkında değildir ya da başkalarını uyutmaya çalışıyordur. Son iki yıl küresel krize neden olan sorunlara karşı ya hiçbir şey yapılmadığı ya da başarısız olunduğunu tescil etmiştir...