Ekim ayında TÜFE enflasyonu yıllık bazda yüzde 8,6 seviyesinde gerçekleşirken çekirdek enflasyon (I-endeksi) yüzde 2,5'e kadar geriledi. "Çekirdek" enflasyon, enerji, tarım ürünleri, yüksek vergi içeren alkol, tütün vs gibi ürünlerin düşürülmesiyle, TÜFE sepetinin içinde ekonominin kendi dinamikleriyle şekillenen hizmet ve ürünlerin fiyat hareketini gösteriyor. Çekirdek enflasyonun aşağı yönlü trendi merkez bankasının elini güçlendiren bir gelişme.
Üretici fiyatları enflasyonu, 2009 yılı ortalarından itibaren yukarı doğru hareketini sürdürüyor; Ekim ayında yıllık yüzde 9,9 olarak gerçekleşti. Trend devam ederse, önümüzdeki dönemde çekirdek ve dolayısıyla TÜFE enflasyonunun yukarı doğru hareket edebileceğini gösteriyor. Bu da Merkez Bankası için kötü haber. Sonucu, iç piyasadaki canlılığın seyri ve dış pazarlardaki fiyat hareketleri belirleyecek.
Tüfe ve alt kalemleri Ağırlık % Ekim enflasyonu Yıllık Enflasyona katkı %
TÜFE 100,0 8,62 8,62
Gıda ve alkolsüz içecekler 27,6 17,08 4,71
Alkollü içki ve tütün 5,3 23,77 1.26
Giyim ve ayakkabı 7,3 4,33 0,32
Konut, su elektrik 16,8 5,32 0,89
Mobilya ve ev aletleri 6,8 1,19 0,08
Sağlık 2,6 0,1 0,00
Ulaştırma 13,9 6,22 0,86
Haberleşme 4,9 -5,13 -0,25
Eğlence ve kültür 2,8 -2,44 -0,07
Eğitim 2,5 4,43 0,11
Lokanta, otel 5,5 9,61 0,53
Çeşitli hizmetler 4,0 5,00 0,20
TÜFE ile çekirdek enflasyon arasında açılmaya devam eden makas hangi kalemlerden doğuyor? Tablodan, TÜFE enflasyonunu yukarı çeken kalemlerin gıda ve içeceklerden kaynaklandığı görülüyor. Bu iki kalem hariç tutulursa ekim ayı yıllık enflasyonu yüzde 2,7'ye iniyor. Eğer bu iki kalemde, diyelim ki yüzde 6 enflasyon görseydik, ekim ayı yıllık TÜFE enflasyonu yüzde 4,7'de kalacaktı.
Tabi dünya böyle işlemiyor. Bu iki kalemin içinde bir taraftan tarım ürünlerindeki fiyat artışları, diğer taraftan da alkol ve tütündeki vergi artışları yer alıyor. Ortalama TÜFE sepetinde gıda, içeceklerin (ve tütün) payı yüzde 33. Dar gelirli bütçelerde bu oran daha yüksek. Dolayısıyla ortalama vatandaşın gördüğü enflasyon ile dar gelirlinin gördüğü enflasyon bir değil.
Yukarıdaki grafikte, bazı ürünlerdeki yıllık enflasyon gelişmeleri veriliyor. Daha fazla ürün seçilmesi durumunda grafik anlaşılmayacağı için grafik üç ürünle sınırlandı. Fiyat hareketleri talep ve üretim maliyetlerinin sonucu olarak ortaya çıkıyor. Her alt sektörde bu iki faktör farklı ağırlıkta rol oynuyor. Eğer pazar "müsaitse" üretici/satıcı maliyet artışlarını fiyatlara yansıtabiliyor hatta karlılığını yükseltebiliyor. Eğer pazar müsait değilse maliyet artışları fiyatlara yansıtılamıyor; karlılar düşüyor.
Kiralarda uzun süre devam eden "katılık" iyice ortadan kalkmış görünüyor; varlık ve kira piyasalarındaki yavaşlama sebebiyle kira artışları zayıflıyor. Mobilya ve mefruşat grubu talebi, hanehalkının "yatırım" kalemleri arasında olduğu için büyük zigzaglar çizer (giyimle karşılaştırın). Bu da belli ölçüde fiyatlara yansır. Bu sektörde, kriz sırasında fiyatlardaki hızlı düşüş, 2009 yılı ortalarından itibaren yerini yükselişe bıraktı ve fiyat seviyesi, 2008 yılı ortalarındaki seviyeye geri götürdü. Bu talebin güçlü seyrettiğinin göstergesi. Bundan sonra iç talepteki daralmayla birlikte bu sektördeki fiyatların gerilemesi muhtemel. Giyim ürünleri enflasyonu da talebin güçlü olduğunu gösteriyor. Merkez bankasının en son politikasının (munzam karşılıklar) talep bazlı fiyat artışını yavaşlatması muhtemel.