Dış borç yükü tartışılırken, özel sektörün dış borcunun fazlalığı gündeme gelir.
Özel sektörün dış borcu tartışılırken ise, (1) Özel bankaların dışarıdan kullandıkları kredilerin toplamı ile reel sektörün, banka dışı kesimin borcu bir birinden ayrılmaz. (2) Özel sektörün sadece döviz borcunun ne olduğu öne çıkar. Halbuki özel sektörün döviz borcu kadar döviz varlığı da vardır.
İşte bütün bunları Merkez Bankası aylık olarak izler, belirler. Ve her ay Finansal kesim dışındaki firmaların döviz varlıkları ile yükümlülüklerinin ne olduğunu açıklar.
Firmaların (tekrarda yarar var bankalar ve finansal kesim hariç firmaların) tüm döviz yükümlülükleri, 2013 yılı sonunda 266 milyar dolar. Buna karşılık firmaların 92 milyar dolar döviz varlıkları var. Sonuçta firmaların döviz açıklarının 173 milyar dolar olduğu anlaşılıyor.
Dikkat buyurunuz, dış borçları değil, döviz açıkları…
Çünkü firmaların 266 milyar dolar döviz yükümlülüklerinin tamamı dış borç değil. 237 milyar doları içerideki ve yurt dışındaki bankalardan alınan döviz kredisi, 28 milyar doları ithalat borcu.
Firmaların döviz borcunun ne kadarının dış krediden oluştuğu çok önemli…
Özel sektörün toplam döviz yükümlüğü 266 milyar dolar ama bunun sadece yüzde 30’u yurt dışındaki bankalardan doğrudan kullanılmış döviz kredileri. Bunun da toplamı 83 milyar dolar.
Firmaların yurt dışından kullandıkları döviz kredilerinin yüzde 97’si ise uzun vadeli krediler.
Gelelim firmaların döviz varlıklarına. Firmaların yurt dışı ve yurt içi bankalarda 83 milyar dolar mevduatları var. İthalat borçları gibi ihracat alacakları var. İhracat alacakları 13 milyar dolar.
Özel sektörün döviz borcu gündeme geldiğinde, özel sektörün döviz borcunun (dikkat buyurunuz döviz kredilerinin değil tüm döviz borcunun) kısa vadeli olmasının riskinden söz edilir.
Özel sektörün tüm kısa vadeli döviz borcu 94 milyar dolardır. Buna karşılık kısa vadeli - hemen kullanılabilir döviz varlığı 76 milyar dolardır. Yükümlülük ile varlık arasındaki fark, döviz riski sadece 17 milyar dolardır.
Bütün bunlar gösteriyor ki, firmaların döviz gelir gider trafiği ciddi bir risk görünümü vermiyor. İşte bunun için firmalar yurt dışından döviz kredisi bulmaya, döviz ile borçlanmaya devam ediyor.