TARIM DÜNYASINDAN / Ali Ekber YILDIRIM e-mail:aey@dunya.com Gıda fiyatlarındaki hızlı artış dünyada olduğu gibi Türkiye'de de krize neden oldu. Türkiye krizi atlatmak için gümrükleri sıfırlayarak pirinç ve buğday ithalatına yöneldi. Gıda krizinin uzun bir süre devam etmesi bekleniyor. Türkiye'yi yakın zamanda fındıkta da önemli bir kriz bekliyor. Bu kez fiyat artışından değil, düşük fiyat nedeniyle kriz yaşanacak. Fındık fiyatlarındaki düşüş hem üreticiyi, hem de hükümeti ciddi olarak tehdit ediyor. Fındık temel gıda maddesi değil. Her tüketiciyi doğrudan ilgilendirmiyor olabilir. Fakat, Karadeniz Bölgesi'nde yaşayan birçok yurttaşın tek geçim kaynağı. Ayrıca en kötü zamanda bile 1 milyar dolarlık ihracat geliri sağlayan bir ürün. Dolayısıyla fındıkta yaşanacak kriz sadece Karadenizli üreticiyi değil, ülke ekonomisini de olumsuz etkileyecek. Türkiye, dünya fındık üretiminin yüzde 80'nine sahip olmasına rağmen fiyatları belirleyemiyor. Fiyat, birkaç alıcı tarafından belirleniyor. Piyasanın çok az sayıda alıcı ve satıcı tarafından kontrol edilmesi, borsa sisteminin çalışmaması fındıkta spekülatif hareketleri kolaylaştırıyor. Hükümetlerin yanlış uygulamaları spekülatörlerin ekmeğine yağ sürüyor. Özellikle arz fazlasının olduğu yıllarda fiyatlarla istedikleri gibi oynuyorlar. Yeni sezona 4 ay kala spekülatörler 2008 fındığının düşük fiyattan satılması için yoğun çaba gösteriyor. En büyük dayanakları da, hükümetin iki yıl önce fındık alımı ile görevlendirdiği Toprak Mahsulleri Ofisi'nin (TMO) deposundaki 320 bin tonu aşkın kabuklu fındık stoğu. Önümüzdeki 3 aylık dönemde aşırı sıcak olmazsa 2008 fındık rekoltesinin de yüksek olması bekleniyor. Rekoltenin çok yüksek olması yerli ve yabancı spekülatörlerin işini daha da kolaylaştırır. Böyle bir ortamda, TMO 2 Nisan'da yaptığı ihale ile 30 bin ton kabuklu fındığı satmak istedi. 2006 ürününe 3.20 YTL, 2007 ürününe ise 3.80 YTL teklif verildi. TMO, 2006 fındığını üreticiden 4 YTL'den, 2007 fındığını ise 5 YTL'den almıştı. Depolama, stok maliyeti eklenince verilen teklifler maliyetin yarısı bile değil. Bu nedenle TMO, fındığı satmadı. Şimdi hazırlık yapılıyor. TMO'nun deposundaki 320 bin ton fındık yağ yapılacak. Yağın nasıl pazarlanacağı, kime kaç paradan satılacağı belli değil. Ama, ortaya çok büyük bir zarar çıkacağı kesin. Bu zarar daha önce çıkarılan kararnameye göre Hazine tarafından karşılanacak. Daha da önemlisi alavereciler şu günlerde 2008 Eylül-Ekim ayları için iç fındığın tonunu 5 bin 500 dolardan satıyor. Dolar o tarihlerde tahmin edildiği gibi 1.5 YTL olursa 2008 ürünü kabuklu fındığın kilosu üreticiden 3 YTL'nin altında alınacak. Yani fiyat 5 YTL'den 3 YTL'nin de altına düşecek ve ciddi bir kriz yaşanacak. Bir başka önemli sorun ise, 2008 fındığını kimin alacağı. Son iki yıl bu görevi TMO yaptı. TMO'nun fındık alımından dolayı Hazine tarafından karşılanacak görev zararı 1.5-2 milyar YTL'ye ulaştı. TMO'nun 2008'de fındık alması zor görünüyor. Kaldı ki, hükümette, kendisine yakın isimlerden oluşan FİSKOBİRLİK yönetiminin yeniden devreye girmesi yönünde ilk sinyalleri vermeye başladı. Daha önceki FİSKOBİRLİK yönetimi ile kavga eden Başbakan Erdoğan'ın fındıktan dolayı devlet Hazine'sine ödettiği görev zararı 1.5 - 2 milyar YTL'yi buldu. Bunun üzerine bir de 2008 ürününün görev zararı binecek. Böyle giderse, hükümetin fındıkta yarattığı felaket, ancak 2004'teki gibi bir don felaketi ile aşılabilir.