Son günlerde Merkez Bankası açıklamalarında devamlı olarak "finansal istikrar"dan söz ediliyor.
Nedir bu "finansal istikrar?"
Kimileri diyor ki, "Finansal istikrar ülkede bankaların batmamasıdır. Firmaların çökerek borçlarını ödeyemez hale gelmemesidir. İflasların olmamasıdır. Döviz kıtlığı hissedilmemesi, döviz fiyatının aşırı ölçüde inip çıkarak ekonomiyi sarsmamasıdır. Ülkenin iç ve dış borcunu ödeyemez hale gelmemesidir.
Görülüyor ki, say say bitmiyor.
Merkez Bankası eski başkanlarından Gazi Erçel'in yıllar önce bir konuşmasında parasal istikrarı ve finansal istikrarı tarif etmeye çalışmış.
Gazi Erçel'in anlatımı soruyu tam olarak cevaplandırmasa da çerçeveyi çiziyor. Gazi Erçel diyor ki, "uluslararası sistemde yeni finansal araçların devreye girmesi, finansal işlem miktarındaki artışların hızlanması, buna karşı finansal krizlerin maliyetlerinin yüksek olması finansal istikrar kavramının öne çıkmasına neden olmuştur."
Genelde para politikasının iki istikrarı birlikte götürmesi kabul gören bir görüş olarak ortaya çıkmaktadır. Bunlardan biri parasal istikrar, diğeri ise finansal istikrardır.
Parasal istikrarın temel amacı fiyat seviyelerinde istikrarı sağlamaktır. Para politikası birçok ülkede bu amaca yöneliktir. Gelişmiş ülkelerde fiyat istikrarı demek yıllık yüzde 2'nin altında bir enflasyon düzeyini hedeflemek olarak kabul edilmiştir.
Merkez bankalarının ikinci hedefi finansal istikrardır.
Uygulama yönünde dünyada farklılıklar olmakla birlikte, reel ekonomi ile finansal sistem arasındaki yakın ilişkinin istikrarlı bir biçimde sürmesi temel felsefe olarak gündeme gelmektedir.
Finansal sistemdeki istikrarsızlık ekonominin temeline yansır. Bu yansıma tabii ki reel ekonomi ve giderek sosyal ekonomide önemli sorunlar ortaya çıkartır. Bu nedenle, merkez bankalarının birçoğu finansal istikrarı gündemlerinden indirmezler.
Finansal istikrar denildiğinde; 1- Kurumlarda, 2- Piyasalarda, 3- Ödeme sistemlerinde istikrardan bahsetmek gerekir.
Bu üç unsur finansal istikrarın kurulmasında birbirleri ile içsel bağlantıda olduğu gibi, ayrı ayrı da finansal istikrarın temel öğeleridir.
Piyasaların istikrarı katılımcıların belirli fiyatlarla işlemlerini güvenle yapmaları anlamındadır. Fiyatlar, makroekonomik politikaları ve yapısalları yansıtır. Sağlıklı makroekonomik politika uygulamalarında kısa sürede yapısallarda bir değişim olmaz ise fiyatlar da değişmez. Fiyatlardaki volatilite ve yüksek enflasyon uzun vadeli sözleşme yapma olanağını zayıflatır.
Piyasaların sağlıklı, kurallara bağlı, bu kurallar çerçevesinde serbestçe hareket etmeleri sistemin iyi işlemesine neden olur.
Finansal istikrarı sağlamak için nelerin nasıl yapılması sorusuna geldiğimizde karşımıza 3 boyut çıkmaktadır.
Birincisi, davranışları belli bir kurallar dizisine sokmak için düzenlemeler yapmak, diğer bir anlatımla finansal istikrarın yasal çerçevesini çizmek,
İkincisi, finansal sistem ile ilgili bilgileri almak için denetim yapmak,
Üçüncüsü ise bu düzenlemeler ve denetimler ışığında finansal sistemi korumak için sigorta sistemleri kurmak ve güvenceler vermektir.
Bütün bu işlemleri yaparken, finansal istikrar sorumluluğunun bireysel kurumlarla değil piyasaların genelini kapsayacak şekilde belirlemek, ödeme sisteminin iyi işlemesini sağlamak ve sistemin likiditesini temin etmek merkez bankalarının gözeteceği temel prensipler olmaktadır.
Görülüyor ki, finansal istikrar değimi yazının başında da işaret edildiği gibi "torba" bir deyim. O kadar farklı alanlarda, o kadar farklı dengeler söz konusu ki, bunların tamamının aynı anda dengede tutulabilmesi çok zor.