Enflasyon faize rağmen hala oralı değil. Geçmeyince dünya literatüründen hiperenflasyon slumpflasyon, shrinkflasyon, greedflasyon, stagflasyon gündeme girdi. Bir aralar çok modaydı. Enflasyon çeşitleri espri ile karışık sosyal medyada türetiliyordu. Marketflasyon, tatilflasyon, seyrekflasyon.
The Journal of Monetary Economics makalelerinde Harvard Business School’dan Prof. Alberto Cavallo ve Bank of Canada araştırma ekibinden Oleksiy Kryvtsov “cheapflation” yani “ucuzflasyon” kavramını dünyaya hediye ettiler.
Kendisinin X postu ile Türkçesi şu demek: “Ucuz enflasyon, aynı kategorilerdeki premium mallara kıyasla daha ucuz çeşitlerin fiyatlarındaki daha yüksek artıştır. Özellikle enflasyon dalgası sırasında, insanlar harcamalarını daha ucuz markalara kaydırdıklarında gerçekleşir.”
ABD TÜFE beklenenden yüksek geldi. Tekrar yükselen yumurta fiyatları etkenlerden. Saint Louis Fed A derece ortalama yumurta fiyat grafiği Ocak 2023’te 4.8 dolarla zirvedeydi. Şu anda yılbaşına göre yüzde 46 artışla 3.8 dolar.
18 Ocak 2023 yazımda burada konuya tek dikkat çekendik. 23 Kasım 2023 yazımda üretici kartellerince manipüle edildiğinin mahkeme kararı ile somutlaştığını tek yazandık. O zaman buna bir isim vermek lazım: “Yumurtaflasyon”. Yumurtlayan enflasyon diye literatüre ben katmış olayım.
Prof. Dr. İlker Parasız (1983) “Mal Piyasasının Tekelleşmesi ve Markaj Enflasyonu” makalesine atıf yaparak “şirket kâr güdümlü enflasyonu” 16 Temmuz 2024’te tekrar anlatmıştık. Bugünlerde tağşiş listesi nedeni ile gündem yoğun. Kart limitinden yeni kesinti de genelde vergi enflasyonu olarak görüldü.
Ödeme sistemlerinde kart haricinde işlem yapılan üye işyeri (point of sale) ve her iki tarafı buluşturan banka da vardır. Sadece kart sahibinden değil, üye işyeri olan şirketlerin her bir POS’undan ve altyapıyı kuran bankalardan da kart ve POS başına kesinti yapılması vergide adaleti ve tabana yayılmayı sağlar.
Biz bunları konuşurken Elon Musk “We, Robot” sunumunda Optimus, Robovan, Cybercab ürünlerini tanıttı. Cybercab gönlümüzdeki taksi. Klima var, sürücü yok, sigara içilmiyor, yolcu seçilmiyor. Robovan da UKOME ücret tarifesine uygun fiyatla çalışıyorsa gönlümüzdeki okul servisi.
UKOME tarifesini uygulamayanlar var. “Çözüm Merkezine” yazınca “Tüketici Hakem Heyeti” adres gösteriliyor. Veliler tek tek hak arayacak yani. Benzer durum telefon faturaları için de geçerli. Serbest piyasada fiyat düzenleme yetkisi olmayabilir ama denetleme yetkisi var.
Telefonda taahhüt bitince alt pakete geçişe izin yok. Birçok yerde hat çekim kalitesi düşükken, internet hızında dünya ortalamalarının altında. Fiyatı sabit tutmak için evdeki internet hızınızı düşürmek zorunda kalırsanız oldu mu “paketflasyon”.
Fizikte, kimyada Nobel ödülleri yapay zekâya gitti. MIT ekonomi Ivan Werning X postunda bir sonraki Nobel direkt makinelere gidecek yazmış. Kanaatimce Skynet Nobel almaz, verir. Tam o esnada bizde sanayi üretim endeksi azalış gösterince sanayi devriminin bu yakaya gelmesi için biraz daha vakit var gibi.
Enflasyon faiz linki henüz kurulamadığı için iki yaka bir araya gelmiyor. Tüketim aynı hızla yoluna devam ederken sanayi üretimi düşüşte. Merkezi bütçede 9 aylık faiz gideri 2023 yılı 12 aylık KKM maliyetini geçti. Reel sektör istatistikleri geldi. Kambiyo kâr zararı yine kafa kafaya yakın. Finansman giderleri yüzde 69 ve satışların maliyeti yüzde 42 artmış. Parlak bir geleceğe ilerleniyor mu kararını biz okura bırakalım.
Enflasyon her yerde dert. ABD tahvil faizleri stagflasyon fiyatlamasına devam ediyor. Kredi kartı faizleri yüzde 25’e yaklaştı. Şirket batıkları son 14 yılın en yüksek 2. seviyesinde. Daniel Lacalle X’te paylaşmış, 2021 yılından bu yana fiyatlar kategori bazında en az yüzde 20 artarken saatlik ücret yüzde 2,63 azalmış.
Hollanda merkez bankası başkanına sormak lazım. Fed Volcker Adımı atsın mı yoksa seçim öncesinde pas mı geçsin, indirime devam etsin? Mises Institute Alex J. Pollock diyor ki, Fed Kongreye karşı bağımlı olmalı. Nedeni de 200 milyar dolar zararı karşısında hesap verilebilirliği. KKM maliyetini öne sürüp bütçe faiz giderini es geçen ana akım merkez bankacılığında hep Fed’i örnek gösteriyor. Oldu mu “Fedflasyon”.