Eylülde yılın en kötü dış ticaret gerçekleşmelerinden biriyle karşı karşıya kaldık. İhracat geçen yıla göre yüzde 5.7 oranında geriledi, ithalattaki gerilemenin oranı ise yalnızca yüzde 0.7 oldu. Bunun sonucunda da dış ticaret açığı 14.1 oranında artış gösterdi. Geçen yılın eylülünde 3.8 milyar dolar olan ticaret açığı bu yıl 4.4 milyar dolara çıktı.
Eylüldeki bu olumsuzluğa rağmen dış ilk dokuz ay itibariyle yine de geçen yıldan daha iyi durumda olduğumuz ortada. Geçen yılın dokuz ayına göre ihracat yüzde 2.7 geriledi, ithalatta yüzde 6.5 oranında düşüş oldu. Dış ticaret açığı ise yüzde 14.6 daha düşük gerçekleşti.
Geçen yıl dokuz ayda 49.2 milyar dolar ticaret açığı vermiştik. Açık, bu yıl aynı dönemde 42 milyar dolarda kaldı.
Bu arada, eylül itibariyle yıllık ihracat 140.9 milyar dolara, yıllık ithalat 197.1 milyar dolara geriledi.
Orta vadeli programda bu yıl ihracatın 143.1, ithalatın 198 milyar dolar olarak gerçekleşeceği tahminine yer verildi.
Cari denge çok artacak
Dış ticaret açığının eylül ayında geçen yıldan 541 milyon dolar daha yüksek gerçekleşmesi, çok doğaldır ki cari açığa yansıyacak. Ama cari açığı yukarı itecek tek olumsuzluk dış ticaret açığındaki büyüme değil ki...
Daha büyük bir baskı, tahmin edileceği gibi turizmden gelecek. Eylüldeki turist sayısı, geçen yılın yaklaşık üçte bir altında kaldı. Aynı eğilimi turizm gelirinde beklemek de yanlış olmaz. Dolayısıyla geçen yılın eylülünde 3.3 milyar dolar olan turizm gelirinin bu yıl 2.2 milyar dolara kadar inmesi beklenmeli.
Dış ticaret ve turizm dışında kalan kalemlerde ne ölçüde bir gelir oluşacağını kestirmek zor. Ama geride kalan aylara bakarak 250 milyon dolarlık bir tahmin yapılabilir.
Bu rakamlar da bizi eylül ayı için 1.9 milyar dolarlık bir cari açığa götürür.
Yıllık açık 33 milyarı bulacak gibi
Geçen yılın eylül ayında cari dengede 156 milyon dolar fazla vermiştik. Oysa bu yıl 1.9 milyar dolar civarında bir açık şaşırtıcı olmayacak gibi görünüyor.
Dolayısıyla yıllıklandırılmış cari denge rakamından 156 milyon dolarlık fazlanın çıkması ve yerine 1.9 milyar dolara yakın bir açığın girmesiyle yıllık cari açık eylül sonunda 33 milyar doları aşacak demektir.
Hükümetin orta vadeli programda dile getirdiği 2016 yılı cari açık tahmininin 31.3 milyar dolar olduğunu hatırlatalım.
Eylüldeki açık 1.9 milyar olursa...
Cari açığın eylül ayında 1.9 milyar dolayında gerçekleşmesi halinde ilk dokuz aydaki açık 25.5 milyarı bulacak. Bu durumda, hükümetin 2016 sonu için tahmin ettiği 31.3 milyar dolarlık açıkta kalmak neredeyse olanaksız hale gelecek.
Türkiye genellikle en yüksek tutarda ithalatı aralık ayında yapar ve istisnaları olmak kaydıyla en yüksek cari açığı da aralık ayında verir. Örneğin geçen yıl ağustos ve eylül aylarındaki fazladan sonra cari açık ekimde de çok az bir artış göstermiş, ardından kasımda 2.2 milyar dolarlık, aralıkta ise 5.1 milyar dolarlık bir açık verilmişti.
Eğer ilk dokuz ayın açığı 25.5 milyarı bulursa, hükümetin tahmininin tutması için son üç aya 5.8 milyar dolarlık bir marj kalacak demektir. Bu da, geçen yıldan dörtte bir daha az açık gerçekleştirebilmek anlamına gelir.
Turizm hala tepetaklak giderken, ihracat sekteye uğrarken bu neredeyse olanaksız görünüyor. Dolayısıyla 2016 yılı cari açığında gidişatın 35 milyar dolara doğru olduğunu görüp bunu kabullenmek ve planlarımızı ona göre yapmak durumundayız.
Bu gidişatı değiştirebilecek tek etken, döviz kurunda ekimde başlayan yükselişin ithalat üzerinde fren görevi görmesi olasılığıdır. İthalatın yavaşlamasıyla dış ticaret açığında belirgin bir daralma olursa, cari dengenin 35 milyara doğru yol alması önlenmiş olur.