Tüketici fiyatları endeksinde ekim ayında ortaya çıkan yüzde 2.41'lik yüksek artış tartışıladursun, detaya inildikçe, bazı ürünlerde gerçekleşen rekor tırmanış çok daha fazla dikkat çekmeye başladı. Özellikle et fiyatlarındaki hızlı artış, Merkez Bankası'nın enflasyon değerlendirmesine de konu olmuş durumda. Merkez Bankası'nın değerlendirmesinde, "Hizmet fiyatları yıllık enflasyonunda son bir yıldır süregelen azalış eğilimi ekim ayında duraklamıştır. Bu gelişmede, et fiyatlarında son dönemde gözlenen yüksek oranlı artışların yemek hizmetleri fiyatlarına önemli ölçüde yansımasının temel etken olduğu düşünülmektedir" görüşüne yer verildi.
TÜİK, aylık enflasyon oranlarıyla birlikte, ilgili ayda fiyatı en çok artan ve düşen ürünleri de açıklıyor. Buna göre, ekim ayında koyun eti fiyatları yüzde 7, dana eti fiyatları yüzde 6.75 arttı. Etin de kapsamında bulunduğu gıda maddeleri grubundaki ekim ayı artışının yüzde 2.96, ekim ayı itibariyle yıllık artışın yüzde 5.82 olduğu dikkate alınırsa, yüzde 7 ve 6.75'lik oranlar tartışmaya yer vermeyecek kadar yüksek.
Ya son bir yıl… Biraz önce belirttik, gıda maddelerindeki yıllık fiyat artışı yüzde 5.82 düzeyinde. Oysa aynı dönemdeki fiyat artışı koyun etinde yüzde 54.4'ü, tavuk etinde yüzde 31'i, dana etinde yüzde 19.8'i buldu.
Gıda maddeleri grubunda son bir yılda fiyatı yüzde 10'dan fazla artan yirmi ürün bulunuyor. İlk sırada yüzde 54.4'lük artışla koyun eti geliyor. Yine temel gıda maddelerinden olan kuru soğanda yüzde 52.4'lük artış var. Üçüncü sıradaki kabak çekirdeğini lüks sayalım. Dördüncü sırada bulunan portakaldaki zam oranı ise yüzde 32.9 düzeyinde.
Son bir yıllık dönemde zorunlu gıda maddelerinden patates yüzde 22.8, yumurta yüzde 12.7, tuz yüzde 10.4 zam görmüş durumda.
Tüm gıda maddelerinde fiyat artışı yok kuşkusuz. Son bir yılda yirmi bir gıda maddesinin fiyatı da yüzde 10'dan daha yüksek oranda geriledi. Fiyat düşüşünde ilk sırayı yüzde 32 ile limon alıyor. Domates yüzde 28.2'lik fiyat düşüşüyle ikinci sırada.
TÜİK verilerine göre, TÜFE kapsamında son bir yıllık dönemde altı mal ve hizmetin fiyatı yüzde 50'den fazla arttı. Rekor, yüzde 90.9 ile spor karşılaşmalarına giriş ücretinde. İkinci sırada yüzde 68.6 ile okul kitabı fiyatlarına yapılan zam geliyor. Son bir yılda faks modem cihazlarının fiyatı yüzde 64.2 arttı, gazete fiyatlarındaki artış da yüzde 56.3 oldu. Yüzde 50'den fazla zam gören diğer iki ürün ise, yukarıda da vurguladığımız koyun eti ve kuru soğan.
Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de düşük gelirli kesimlerin harcamalarında gıdanın payı yüksektir. 2008 verilerine göre, Türkiye'de hanelerin gelirden en az pay alan ilk yüzde 20'lik grubu harcamalarının yüzde 33.7'sini gıdaya ayırırken, bu oran en yüksek gelirli yüzde 20'lik grupta yüzde 17.2'ye iniyor. Kaldı ki, haneleri yüzde 20'lik değil, daha küçük dilimlere böldüğümüzde gıdaya ayrılan pay düşük gelirlilerde çok daha yüksek olacaktır.
Enflasyonu bu gerçekler ışığında değerlendirmekte yarar var. Toplam artış düşük seyrediyor, doğru; ama bazı gıda maddelerinin fiyatındaki bu yüksek artış can sıkıcı boyutta. Kaldı ki, küresel kriz ve artan işsizlikle birlikte düşük gelirlilerin gıdaya ayırdıkları payın çok daha yukarılara çıktığı da gözden uzak tutulmamalı.
| Fiyatı son bir yılda yüzde 10'dan fazla artan ve düşen gıda maddeleri | ||||
| En çok artanlar | Yüzde | En çok düşenler | Yüzde | |
| Koyun Eti | 54.4 | Salça | -10.0 | |
| Kuru Soğan | 52.4 | Patlıcan | -10.3 | |
| Kabak Çekirdeği | 36.5 | Marul | -10.6 | |
| Portakal | 32.9 | Makarna | -10.7 | |
| Antep Fıstığı | 31.5 | Şehriye | -11.3 | |
| Kabartma Maddeleri | 31.3 | Biber Dolmalık | -11.6 | |
| Tavuk Eti | 31.0 | Armut | -12.1 | |
| Patates | 22.8 | Bulgur | -12.3 | |
| Konserveler | 22.3 | Elma | -12.6 | |
| Sakatat | 20.6 | Ispanak | -12.8 | |
| Dana Eti | 19.8 | Mısırözü Yağı | -13.1 | |
| Sirke | 13.5 | Ayçiçek Yağı | -14.5 | |
| Fındık İçi | 13.2 | Mercimek | -16.6 | |
| Cipsler | 12.8 | Fasulye | -18.2 | |
| Yumurta | 12.7 | Biber sivri | -18.8 | |
| Sakız | 12.2 | Salatalık | -20.0 | |
| Pirinç Unu | 12.1 | Biber Çarliston | -20.4 | |
| Kağıtlı Şeker | 11.6 | Kabak | -23.3 | |
| Üzüm | 10.7 | Karnıbahar | -25.5 | |
| Tuz | 10.4 | Domates | -28.2 | |
| Limon | -32.0 |