Tarih 5 Ocak 2010. "2010'da ya yılsonu enflasyonu tutmayacak, ya deflatör" başlıklı yazımıza şöyle başlamışız:
"Daha yılın ilk haftasındayız ve şimdiden 2010 yılının enflasyon hedefine ilişkin rakam çelişkisi ortaya çıktı bile. Türkiye İstatistik Kurumu'nun dün açıkladığı aralık ve 2009'un tümüne ilişkin enflasyon gerçekleşmesinden sonra 2010'un yılsonu ya da deflatör öngörülerinden birinin tutmayacağı anlaşıldı."
Ve yazımızı şu görüşleri dile getirerek bitirmişiz:
"2010'da ekonominin görece canlanması, bunun etkisiyle de geçen yıl durgunluk yüzünden baskı altında kalan fiyatların yeniden artış eğilimine girmesi bekleniyor. Bu gelişmeyle birlikte yılsonu TÜFE artışının yüzde 6.5'in üstüne çıkma olasılığı bulunuyor ve deflatörün de yüzde 8'e doğru hareketlenmesinin sürpriz olarak görülmemesi gerekiyor."
Gelelim düne, TÜİK tarafından açıklanan eylül verilerinden sonra oluşan tabloya… TÜFE'de ocak ve şubattaki oranlardan sonra yılın en yüksek oranını gördük. Daha önemlisi, hem geçen yılki oranın çok üstüne çıkıldı, hem de beklentiler çok aşıldı. Eylüldeki yüzde 1.23'lük artışla birlikte dokuz aylık artış yüzde 4.77'ye ulaştı, yıllık oran yeniden yüzde 9'un üstüne çıkarak yüzde 9.24 oldu, eylül itibariyle yıllık ortalama oran da bu yıl ilk kez yüzde 8'i aşarak yüzde 8.16'ya çıktı. Yüzde 8.16, son on dört ayın en yüksek oranı olma özelliğini de taşıyor.
Yüzde 7.5 çok zor
Bir konu var ki çoğu kez yanlış yorumlanıyor. Merkez Bankası'nın enflasyon hedefi ile enflasyon tahmini farklı kavramlar. Merkez Bankası, 2010 için enflasyon hedefini yüzde 6.5 olarak belirledi ve bu oranda herhangi bir değişiklik yok. Zaten Merkez Bankası'nın hükümete "enflasyon hedefinin dışına çıkıldı" mektubu yazması, bu oranın artı-eksi iki puan sapma göstermesi durumunda söz konusu oluyor. Yani enflasyon yüzde 4.5'in altına iner ya da yüzde 8.5'in üstüne çıkarsa, hükümete mektup yazılıyor.
Merkez Bankası'nın hedefi yüzde 6.5 olarak sabit kalıyor; ancak banka enflasyon raporları çerçevesinde enflasyon tahminini alt ve üst limitler koyarak değişik belirleyebiliyor. 27 Temmuz tarihli enflasyon raporunda dile getirilen tahmin, orta noktası yüzde 7.5 olmak üzere en düşük yüzde 6.5, en yüksek yüzde 8.5 düzeyinde belirlendi.
Bu açıklamadan sonra gelelim yüzde 7.5'lik tahminin tutma olasılığına… TÜFE yılın ilk dokuz ayında yüzde 4.77 arttı. Yılın tümünde öngörülen yüzde 7.5 düzeyinde kalabilmek, son üç aydaki artışı yüzde 2.61'de tutmakla mümkün. Peki geçmiş yılların son üç aylık dönemlerinde ortaya çıkan oranlar yüzde 2.61 konusunda umut veriyor mu? Kesinlikle hayır!
Son üç aylık TÜFE artışı 2005 yılında yüzde 3.65, 2006'da yüzde 2.81, 2007'de yüzde 4.02, 2008'de yüzde 3.03, 2009'da ise yüzde 4.26 olmuştu. Yani TÜFE'nin yeni endeksle hesaplandığı son beş yılın hiçbirinde son üç aydaki artışı yüzde 2.61 düzeyine indirebilmek mümkün olmadı.
Gerçekleşme ne olur?
TÜFE'de son beş yılın ekim-aralık dönemlerindeki ortalama yüzde 3.55 artış oldu. Son beş yıldan en düşük ve en yüksek gerçekleşmenin yaşandığı 2006 ve 2009 çıkarılarak hesap yapılsa da durum değişmiyor; ortalama artış yine yüzde 3.55 dolayında. Bu yılın ilk dokuz ayındaki yüzde 4.77'lik artışa, son üç ay için yüzde 3.55 artış uygulandığı takdirde 2010 sonundaki oran yüzde 8.50'yi buluyor. Hani tam da Merkez Bankası'nın son tahminindeki üst sınır olan yüzde 8.50'yi…
Son üç ayın yüzde 3.55'i, aylık ortalama artışın yüzde 1.17 olmasını gerektiriyor. Bu durumda da 2010 yılının ortalama enflasyonu ya da başka bir ifadeyle deflatör yüzde 8.75 düzeyinde oluşuyor.
Şimdiden bir uyarıda da bulunalım. Eğer varsaydığımız bu rakamlar gerçekleşir; yani yılın son çeyreğinde aylık yüzde 1.17'den hareketle toplamda yüzde 3.55 artış olur, böylece yılsonu oranı yüzde 8.50, yıllık ortalama oran yüzde 8.75 düzeyinde gerçekleşirse, bu yıldan 2011'e devredecek enflasyon stoku yüzde 3.79 düzeyinde oluşacak demektir. Yüzde 3.79, deflatör yani yıllık ortalama enflasyon hesabında çok önemlidir. Planlama yapacak kuruluşlara katkımız olsun istedik…
| TÜFE'nin dönemlere göre ve yıllık seyri (%) | |||
| İlk dokuz ay | Son üç ay | Yıllık | |
| 2005 | 3,93 | 3,65 | 7,72 |
| 2006 | 6,65 | 2,81 | 9,65 |
| 2007 | 4,19 | 4,02 | 8,39 |
| 2008 | 6,83 | 3,03 | 10,06 |
| 2009 | 2,18 | 4,26 | 6,53 |
| 2010 | 4,77 | 2,61(*) | 7,50 |
| (*) Yıllık yüzde 7.5 tahmine göre olması gereken |
| Merkez Bankası'nın 2010 enflasyon tahminleri (%) | |||
| En Düşük | Orta Nokta | En Yüksek | |
| 27 Ekim 2009 raporu | 3,9 | 5,4 | 6,9 |
| 26 Ocak 2010 raporu | 5,5 | 6,9 | 8,3 |
| 29 Nisan 2010 raporu | 7,2 | 8,4 | 9,6 |
| 27 Temmuz 2010 raporu | 6,5 | 7,5 | 8,5 |