Enflasyon yıllık bazda ilk beş ayda çok önemli dalgalanmalar gösterdi. Ocak ayında yüzde 4.90 olan yıllık oran, şubatta yüzde 4.16'ya, martta ise tarihi dip sayılabilecek yüzde 3.99'a indi. Sonra yükseliş başladı, nisan yüzde 4.26 ile geçildi, mayısta ise yüzde 7.17 ile bu yılın zirve oranına çıkıldı.
Son üç ay ise çok dingin sayılabilecek oranlarla geçiyor. Haziranda yüzde 6.24, temmuzda yüzde 6.31, ağustosta yüzde 6.65'lik gerçekleşmeler oldu.
Şimdi son üç aya bakarak yıllık oranın yönünü yukarı çevirdiği söylenebilir mi, belki. Ama son dört aya bakarak, yani mayıstaki yüzde 7.17'yi baz alarak yıllık enflasyonun düşüş yönünde olduğu da dile getirilebilir.
Son dönemdeki seyrin yönü kadar, hedef ve tahmin çerçevesinde nasıl bir gidişat olduğu da önem taşıyor.
Hedef yüzde 5.5, tahmin yüzde 6.9
Öncelikle, Merkez Bankası'nın 2011 enflasyon hedefinin yüzde 5.5 düzeyinde öngörüldüğünü, bu hedefin de TÜFE bazında olduğunu hatırlatalım. Ağustos sonunda gelinen yüzde 6.65'lik artış, yıllık yüzde 5.5'lik hedefe göre yüksek. Görünürde bu değerlendirme kuşkusuz ki doğru. Ama detaylara inince çok farklı sonuçlara ulaşmak söz konusu…
Enflasyonda gelinen son düzeyi ya da yılsonu için beklenen artışı Merkez Bankası'nın yılbaşında ortaya koyduğu hedefle değerlendirmek pek de doğru değil. Merkez Bankası, yılbaşında bir hedef belirliyor ve o hedefi değiştirmiyor; ancak, yıl içinde yayımladığı enflasyon raporları çerçevesinde tahminini yenileyebiliyor. Özellikle vurgulamakta yarar var, tahminle dile getirilen oranların hedeften mutlaka farklı olması gerekmiyor; ancak, genellikle tahmin, güncel gelişmeler ışığında hedeften farklı olabiliyor. Bu yıl olduğu gibi…
Merkez Bankası'nın hedefi yüzde 5.5 düzeyinde. Ancak 2011 enflasyon tahmini iki kez değiştirildi. Tahmin önce yüzde 5.9'a, ardından yüzde 6.9'a çıkarıldı. Merkez Bankası, 2011 enflasyonunu yüzde 70 olasılıkla orta noktası yüzde 6.9 olmak üzere yüzde 5.9 ile yüzde 7.9 arasında bekliyor.
Dolayısıyla, ağustos sonundaki yüzde 6.65'lik yıllık gerçekleşmeyi, yüzde 5.5'lik hedefle değil, yüzde 6.9'luk tahminle kıyaslamak, değerlendirmek daha doğru bir yaklaşım.
Şu eleştiride de haklılık payı yok değil kuşkusuz: "Yılbaşındaki hedef pek de gerçekçi belirlenmiyor ve yıl içinde farklı oranlar tahmin etmek gerekiyor."
Ancak şunu da göz önünde bulundurmakta yarar var. Yıl içinde hiç hesapta olmayan dış etkenler devreye girebiliyor ve bu durum, gerek emtia fiyatları, gerek ithal enflasyona yol açan kur değişimlerinin etkisiyle hedefin çok ötesinde bir fiyat oluşumuna yol açabiliyor.
Dört ayda yüzde 3'te kalmak gerekiyor
Ağustostaki yüzde 0.73'lük artıştan sonra ilk sekiz aydaki TÜFE artışı yüzde 3.75 oldu. Yılı, Merkez Bankası'nın son tahmini olan yüzde 6.9 düzeyinde kapatmamız için, kalan dört aydaki fiyat artışının yüzde 3'ü geçmemesi gerekiyor. Bu durumda yıllık oran yüzde 6.9 olacak.
Peki, eylül, ekim, kasım ve aralık ayları toplamında yüzde 3'te kalmak zor mu, kolay mı? Geride kalan yılların bu dönemlerindeki artışlara göz atalım.
2005'te yüzde 4.7, 2006'da yüzde 4.1, 2007'de yüzde 5.1, 2008'de yüzde 3.5, 2009'da yüzde 4.7 ve 2010'da yüzde 2.8 artış olmuş.
Yani altı yılın yalnızca birinde yüzde 3'ün altında artış gerçekleşmiş, diğer yılların hepsinde yüzde 3'ü aşan artışlar ortaya çıkmış. Dolayısıyla bu yıl kalan dört aydaki artışı yüzde 3'te tutmak pek de kolay olmayacakmış gibi görünüyor. Dünya konjonktürü, ekonomilerin hiç hesapta olmayan dalgalanmalar gösteriyor olması, TL'nin zaman zaman ithal enflasyonu hortlatacak şekilde değer yitirdiği gerçeği dikkate alınırsa genel eğilimin son üç aydaki artışın yüzde 3'ün üstüne çıkacağı yönünde olduğu söylenebilir. En azından bu olasılık, daha güçlü görünüyor.
Ancak, Merkez Bankası raporlarında da vurgulandığı gibi, ekonominin talep cephesindeki zayıflık, fiyatlar üzerinde maliyet yönüyle ortaya çıkan baskıyı hafifleten bir denge unsuru niteliğinde… Dolayısıyla 2011 yılı enflasyon gerçekleşmesi, Merkez Bankası'nın son tahmini olan yüzde 6.9'un çok az altında ya da çok az üstünde gerçekleşecekmiş gibi görünüyor. Sapmanın, artı-eksi 0.5 puanı geçeceği de pek sanılmıyor.