Geçen hafta sonu şubat ayında enflasyonunun %10‘un üzerine çıktığı açıklandı. Üzüldük. 1972 yılı Nisan ayında da enflasyon %10’un üzerinde idi. Gerilemeye başladı. Son 5 yıldır % 10’nun altında kaldı. İndi, çıktı ama %10’u aşmadı. Uzun süredir artan döviz fiyatı tarım ve sanayi ürünlerinde maliyet artışına neden oldu.
Bazı mal ve hizmetlerde vergiler artırıldı.
Sel ve fırtına yılın ilk aylarında tarımda zarara yol açtı.
Bütün bunların etkisinde yıl başından sonra tüketici fiyatlarında hızlı artış yaşandı.
Geçen yılın ilk 2 ayında tüketici fiyatları %1.80 artmışken, bu yıl %3.29 oranında arttı.
Sonuçta şubat ayında yıllık tüketici fiyat artışı geçen yol %8.78 iken, bu yıl %10.13 oldu.
Tüketici fiyatları 2 nedenle artar:
-Üretici fiyatları artmıştır.Toprancı, perakendeci artışı tüketici fiyatına yansıtır.Tüketici fiyatı (enflasyon)artar.
-Mal ve hizmet arzı (artışı) sınırlı iken, tüketicinin harcanabilir geliri artar. (Halk anlatımıyla piyasa canlanır, coşar.) Toptancı ve perakendeci fiyatları imkan ölçüsünde yukarıya iter. Tüketici fiyatı (enflasyon) artar.
Üretici ve tüketici talep yetersizliğinden belli süre, maliyet artışlarını üretici ve tüketici fiyatlarına yansıtmayabilir. Bunun için (1) Ya kârdan fedakarlık eder. (2) Ya da hazmedilebilir ölçüde zararına satışa razı olur. Ama belli süre sonunda hem üretici, hem tüketici fiyatları zorunlu olarak artar.
Şimdilerde, tüketicinin harcanabilir gelirinde artış çok sınırlı. Gelir dağılımındaki yapısal bozukluk nedeniyle alt ve orta gelir grubunun tüketim harcamaları artamıyor. Açık anlatımıyla tüketici talebi canlı değil.
Enflasyonu tüketici talebi değil, üretici fiyatlarındaki (ÜFE) artış yukarıya itiyor.
Üretici fiyatlarındaki artış ise (1) İç ve dış talepteki daralma sonucu satışlardaki gerileme nedeniyle üretimin düşmesinin maliyetler üzerindeki baskısından kaynaklanıyor. (2) Tarım ve sanayide yüksek ölçüde kullanılan ithal girdi maliyetlerinin döviz fiyatlarındaki artış sonucu yükselmesinden kaynaklanıyor.
Şubat ayımda:
• Yurtiçi üretici fiyatları (ÜFE) %1.29 artarken, tüketici fiyatları (TÜFE) %0.81 arttı. • Yılın ilk 2 ayında ÜFE artışı %5.29 oranında iken,TÜFE artışı %3.29 oldu.
• Yıllık fiyat artışı ÜFE’de %15.36 oranında iken TÜFE’de %10.13 oranında Bu tablo şunu gösteriyor:
Halkımız gıda fiyatlarındaki artıştan çok etkilenir. 2017 yılının ilk 2 ayında, gıda fiyatları %7.27 oranında arttı.
Ayşe Hanım Teyzemiz gibi orta ve alt gelir grubundakiler için 2 ayda gıda fiyatlarında %7’nin üzerinde artış olumsuz bir gelişmedir.
Kaldı ki bu artış ülke genelinde tüm gıda maddelerindeki ortalama artışı. Her tüketicinin gıda harcaması farklı. O nedenle çok kişi gıda maddelerindeki artışın daha yüksek olduğundan yakınıyor.