Gazetemizin kurucusu merhum Nezih Demirkent, "Kıyıda köşede kalmış, pek dikkat çekmeyen bilgiler, veriler vardır. Bunları araştırıp bulalım ve bir ek çıkaralım" önerisi getirdiğinde 2000 yılıydı. ANKA Ajansı'ndan yeni ayrılmıştım ve bu öneri doğrultusunda bir süre küçük bir ekiple söz konusu eki çıkarmıştık. Günlük haber koşuşturması dışına çıkınca ve verilere başka gözlükle bakınca farklı yönler görülebiliyordu.
Nereden mi anımsadım on yıl öncesini…
Geçenlerde yine "kıyıda köşede kalmış bir veri, ilginç bir bilgi" bulurum düşüncesiyle eskisi kadar önem verilmeyen, deyim yerindeyse biraz gözden düşmüş ve hatta işlevini yitirmiş görünen Devlet Planlama Teşkilatı'nın web sayfasına göz attım. Hani denir ya, keşke atmaz olsaydım!
Ekonomik gelişmeler adlı yayının haziran-temmuz sayısını incelerken ödemeler dengesinin sermaye hareketlerine ilişkin 14 numaralı tablodaki bazı rakamlar dikkatimi çekti. Bir dönem çok tartışılan net hata ve noksan kalemindeki büyüklük olağanüstüydü. 2008 yılının tümünde 36 milyar dolar, 2009'da 9 milyar dolar, bu yılın ilk beş ayında ise yaklaşık 17 milyar dolarlık pozitif bir net hata noksan söz konusuydu. Hemen Merkez Bankası'nın web sayfasından ödemeler dengesi verilerine baktım; 2008 ve 2009'un tümünde pozitif 5.6 ve 4.6 milyar dolarlık bir net hata noksan vardı; bu yılın ilk beş ayındaki net hata ve noksan ise yine pozitif olmak üzere yalnızca 694 milyon dolardı. Yani gerçek rakamlarla DPT'nin rakamları arasında dağlar kadar fark vardı. Bu nasıl olabilirdi ki…
Bunun nasıl olabildiğini anlamak için tablonun tümüne göz atmak yetti. Bu tabloyu hazırlayan DPT uzmanları, sermaye ve finans hesapları toplamını aynen net hata ve noksan kalemine aktarmak gibi "küçük" bir hataya düşmüşlerdi, sorunun hepsi buydu!
"Olabilir, gözden kaçmıştır" diye düşünerek tablonun tümünü incelemeye başladım. Bir tuhaflık göze çarpıyordu yine. Net portföy yatırımlarını oluşturan hisse senetleri ve borç senetlerinin toplamı, portföy yatırımlarını vermiyordu ki… Bir eksiklik vardı. Vardı; çünkü DPT, portföy yatırımlarının alt kalemlerine yalnızca yükümlülüklerdeki hisse senetleri ve borç senetlerini yazmayı yeterli görmüş, varlıklarla ilgili herhangi bir kaleme gerek duymamıştı. Böyle olunca da, alt kalemlerin toplamı, portföy yatırımları toplamını vermiyordu. "Küçük" bir hata daha yapılmıştı!
Diğer yatırımlarda da aynı yöntem izlenmişti. Diğer yatırımlar net olarak alınmış; ancak kapsama varlıklar dahil edilmemiş, yükümlülüklerin yazılmasıyla yetinilmişti. Dolayısıyla alt kalemlerin toplamı, diğer yatırımlar toplamını vermekten uzaktı. Bir "küçük" hata daha vardı yani!
Bitti mi, ne gezer! Diğer yatırımların alt kalemi olan kredilerin alt kalemlerinin toplamında da tuhaflık vardı. Krediler toplamı elde edilemiyordu. Çünkü kredilerin alt kalemlerinden olan diğer sektörlere ait rakamda da yanlışlık yapılmıştı. Alın size bir "küçük" hata daha…
Sıkıldınız ama daha bitmedi ki… Hızlandıralım.
Diğer sektörler kalemine yazılması gereken rakam, resmen "uçmuş", bu kaleme rezerv varlıklarda yer alması gereken rakam gelmiş, yerleşmiş.
Rezerv varlıklara yazılan rakam, net hata ve noksandan "ödünç alınmış". E net hata noksan kalemi boş bırakılamayacağına göre, oraya da sermaye ve finans hesapları toplamındaki kalemin yazılması uygun görülmüş.
En tuhafı da ne biliyor musunuz… Bu tablonun altında "Kaynak: TCMB" yazıyor. Elbette ödemeler dengesine ilişkin verilerin kaynağı Merkez Bankası, ama bu şekilde oluşturulan ya da oluşturulamayan bir tablonun kaynağını Merkez Bankası olarak göstermek…
Kendi sorumlulukları olmadığını bilmelerine rağmen, bu tabloyu görünce herhalde Merkez Bankası'nda birilerinin saçları diken diken olmuştur.