Döviz fiyatı yükselirken “kira kontratlarını döviz ile yapanlar” veya dövize endeksli borca girenler şikayet etmeye başlarlar: “Doların fiyatı arttı… Biz yandık, bittik… Ya dolar fiyatı sabitlensin, ya da kira kontratı veya borçlar TL’ye dönüştürülsün” derler.
Genelde döviz ile yapılan kontratlarında ayrıca bir yıllık kira ve ücret artış oranı belirlenmez. TL kontratlarda ise genelde TÜFE (Enflasyon) artı birkaç puan yıllık ücret veya kira artışı sözleşmede yer alır.
Dolara bağlı olarak sadece “kira” sözleşmesi yapılmaz. Uzun süredir başka sözleşmeler de (hatta ücret sözleşmeleri de) TÜFE (enflasyon) yerine dolara bağlanıyor. Aylık ücretler, alım satımlardaki borçların ana para veya taksit ödemeleri dolara bağlanıyor.
Geliyoruz şimdi en önemli soruya: Acaba dolar ile kira sözleşmesi yapanlar, dolara bağlı ücret ödeyenler, dolara endeksli borcu olanlar, dolar fiyatı yükselince ne kadar zarar ediyorlar?
Acaba dolar kontratı yerine enflasyona (TÜFE artışına) bağımlı kontrat yapsalar idi, durumları daha mı iyi olacaktı?
Doların ortalama yıllık TL fiyatı belli. Her yıl TÜFE’nin (enflasyonun) ne kadar arttığı belli. Bu durumda dolar veya TÜFE’ye (enflasyona) bağımlı kira kontratının, maaş mukavelesinin, borcun ne kadar arttığını hesaplamak mümkün.
Sayın okuyucularım için bu hesaplamayı yaptım. Kolaylık olsun diyerek dolar mukavelesinde de TÜFE mukavelesinde de dolara ve TÜFE’ye ek zam yapılmadığını varsaydım.
Bu işin püf noktası, mukavelenin başlangıç tarihidir. Başlangıç tarihindeki (baz yılındaki) dolar ve TÜFE rakamına göre bugün doların ve TÜFE’nin ne olduğu farklı şekilde hesaplanır.
Aşağıda 2004 yılı 2006 yılı ve 2009 yılı (baz) esas alınarak yapılmış 3 farklı hesaplama bulacaksınız.
- 2004 Yılında 100 TL’lik bir kira mukavelesini dolar esası ile yapanlar 2014 Yılı Şubat ayı sonunda 157.1 TL. kira ödüyor. Enflasyona (TÜFE’ye) bağlı kira sözleşmesi yapanlar 208.6 TL kira ödüyor. Açık anlatım ile dolara bağlı kira sözleşmesi yapanlar, dolar fiyatının 2.22 TL. olmasına rağmen kazançlı. Dolar fiyatı Ocak ayı sonunda 2.51 TL. olsa idi o zaman enflasyona bağlı kontratlar ile dolara bağlı kontratlar eşit hale gelebilecekti.
-2006 Yılında 100 TL’lik kontratı dolara bağlayanların 2014 ayı sonunda 2.22 TL’lik dolar fiyatı ile TL. yükümlülükleri (ödemeleri) 155.1 TL. iken, enflasyona (TÜFE’ye) bağlı kontrat yapanların ödemeleri 176.7 TL. oldu. Demek ki dolara bağlı ödeme yapanlar gene şanslı durumda.
- Dolar fiyatı 2011 ve 2012 yıllarında enflasyondan fazla arttı. 2014 yılında çıldırdı. Bu nedenle kısa dönemli dolara bağlı kontratlarda artış, enflasyona bağlı kontratların önüne geçti. 2009 Yılında 100 TL için dolara bağlı kontrat yapanlar 2014 Yılı Ocak ayında 143.5 TL öderken, enflasyona bağlı kontrat yapanlar 139.2 TL ödedi.
Özet ile 2009 yılından önce dolara bağlı kontrat yapanlar, dolar 2.22 TL’ye yükselmesine rağmen, enflasyona bağlı kontrat yapanlardan daha şanslı. Şimdilik TL olarak daha az ödeme yapıyorlar.