Yylba?yndan bu yana Türk parasy kar?ysynda dolar yüzde 13, Euro ise yüzde 20 dolayynda de?er kazandy. (Lütfen dikkat, bu oranlar Türk parasynyn de?er kayby de?il, ilgili paralaryn de?er arty?ydyr.) Paramyzyn de?er kazanma süreci sona erdi ve tablo tersine döndü.
Türk parasynyn de?er kaybediyor olmasyndan ilk baky?ta elbette memnun olunamaz; ancak...
Türk parasy zaten çok fazla de?erliyse ve bu durum ba?ymyza bir dizi sorun çykarmy? ve daha da çykarmaya aday görünüyorsa... Türk parasyndaki de?erlilik, gerilen yay gibi ya da enerji yüklenen fay hatty gibi bir gün çok daha ?iddetle bo?alma e?ilimi gösteriyorsa... Son dönemdeki de?er kaybyndan rahatsyz olmamak gerekir. Hatta, bu ylymly yükselmeyi memnuniyetle kar?ylamak daha do?ru yakla?ym gibi görünmektedir.
Ekonominin tüm aktörleri; en tepe noktasyndaki yöneticiden, sokaktaki vatanda?a kadar herkes biliyor ki Türk parasy çok de?erli. Yalnyzca rakamlara bakmak; dolaryn, Euro'nun geçen yyllarda aldy?y de?erlerden sonra nerelere indi?ini izlemek bile yeter. Ama bilimsel bazda izlemek gerekirse, i?te Merkez Bankasy'nyn reel efektif döviz kuru endeksi. 1995 yyly ortalamasy 100 kabul edilen endeks, bu yyl ocak ayynda 191'e kadar çykmy?ty, martta ise 176.4'e geriledi. Yani, Türk parasy halen çok de?erli. Parada bir köpük var ve bu köpü?ün alynmasy gerekiyor. Y?te bu, ya birden çok sert bir ?ekilde ve ekonomiyi yakyp yykarak gerçekle?ecek ya da ylymly bir ?ekilde. Herhalde kimse ilkini tercih etmeyecektir; elinde yüklü döviz tasarrufu bulunanlar hariç.
Yyllar yyly Türk parasynyn çok de?erli olmasyndan dem vurup bunun ihracaty baltalady?yny söylemedik mi? De?erli Türk parasy yüzünden işalatyn çok cazip hale geldi?ini, özellikle ara mal üreten küçük ve orta boy i?letmelerin işal ürünlerle rekabet edemedikleri için birer birer yok oldu?unu dile getirmedik mi? Y?te bu olumsuz tabloyu yava? yava? tersine çevirecek bir ortam var ?imdi.
Ama, hani yan etkisi olmayan ilaç yoktur ya, dövizin ylymly bile olsa yükselmesi de birtakym olumsuzluklara yol açacaktyr. Ne var ki, bu yan etkileri pe? pe?e syralady?ymyzda, en az kötüyü, Arapça'dan aldy?ymyz biçimde söylersek ehveni?er olany tercih etmek durumundayyz.
Türk parasy; ya bu düzeylerde seyredecek, ya ylymly bir ?ekilde de?er yitirecek ya da çok kysa sürede ve çok hyzly bir de?er kaybyna u?rayacak.
Hangisini tercih ederiz? Dolar için söyleyelim 1.20'lerin alty tercih edilir bir düzey de?ildi. ?imdi gelinen 1.30'lar, kabul edilebilecek, küçük oynamalarla rahatsyzlyk yaratmayacak bir düzey. Minik minik arty?lar olmasy da hiç kötü de?il. Ama ya döviz dev hamlelerle artar; dolar kysa sürede 1.5-1.6 düzeyini bulur, Euro 2.5'e yakla?yrsa ve herkesin zihninde "kur arty?y ba?lady ve daha da hyzlanacak" görü?ü yer ederse, o zaman bir felaket dönemi de ba?lamy? demektir.
Dolayysyyla bugünlerde en az korkulmasy, hatta hiç korkulmamasy gereken geli?me, dövizin ylymly bir ?ekilde de?er kazanmasydyr. Çünkü bu olmazsa, bir gün üçüncü olasylyk, yani dövizin birden ve çok sert artmasy gündeme gelecektir.
Ayryca, kurlardaki hareketlenme, bir dönem adeta dövizin hiç artmayaca?y gibi bir dü?ünceyle dy? borçlanmaya yönelen Türk özel sektörü için de uyarycy görevi görmektedir. Daha önce defalarca döviz kazancy olmayanlaryn dövizle borçlanmamasy yolunda uyarylar yapylmy?ty. Ama pek dinleyen olmady bu uyarylary. ?imdi, "bir musibet, bin nasihatten iyidir" sözü i?liyor. En büyük özel sektör kurulu?lary bile, varlyklaryny elden çykararak açyk pozisyonlaryny kapatmaya yöneliyor. Her ?ey bir yana, bu bile büyük bir kazanç.
Dövizdeki her arty?, ihracata dayaly büyümeye dönü?türülemedi?i sürece, ekonomik büyümemizi frenleyecek, i?siz sayymyzyn daha da artmasyna yol açacaktyr ku?kusuz. Ama bundan kaçy? da yoktur. Kur düzeltmesi günün birinde mutlaka olacaktyr. Hele hele tüm dünyada büyümenin yava?layaca?y, döviz arzynyn daralaca?y bir dönemde bu kaçynylmazdyr. Sorun, bir dönemin siyasi polemik konusu olan sözü gibi,