Dolar ve euro belli dönemlerde atağa kalkıyor ve tasarruf sahibinde “Döviz hep iyi kazandırır, sağlam yatırım aracıdır” algısı pekişiyor. Gelişmeleri uzun dönemli irdelemek gibi, rakamlara uzun dönemli bakmak gibi bir alışkanlığımız olmayınca bu algı daha da yerleşiyor. Örneğin, dövizde 17 Aralık süreciyle başlayan harekete bakanlar da hiç kuşku yok ki “İyi ki döviz tasarrufu etmişiz” diye el ovuşturuyorlar.
Kısa dönemde herhangi bir finansal yatırım aracından çok kar elde etmek elbette mümkün. TÜİK’in TÜFE artışından arındırarak reele getirmek suretiyle izlediği mevduat, borsa, altın, dolar ve euroda son 10 yılın verilerini inceleyince zaten belli yıllarda bu yatırım araçlarından biri ya da birkaçısının açık ara öne çıktığı görülüyor. Ama ya izleyen yıl ya da yıllar?
Tablo birden tersine dönebiliyor. Tırmanış yaşanan yılları yakalayanlar karda. Kuşku yok ki tırmanışın tepesinde alım yapanlar ise (mevduat hariç tabii ki) zarar ediyor.
Ne varsa TL’de var!
Tüketici fiyat endeksinin ortaya koyduğu artıştan arındırılarak reele dönüştürülen getiri oranları, 2003 sonundan 2013 sonuna kadar olan 10 yılda en yüksek reel getiriyi altının sağladığını gösteriyor. Altın, bu 10 yılda reel olarak yüzde 96.57 getiri sağlamış durumda. Üstelik bu oran, 2012 ve 2013’teki yüzde 7.6 ve yüzde 21.9’luk düşüşlere rağmen oluşmuş.
Söz konusu 10 yıllık dönemde en yüksek getiri sağlayan ikinci finansal yatırım aracı borsa. Borsada 10 yılda yüzde 86.69’luk bir getiri gerçekleşmiş.
Hisse senedi piyasasında yıldan yıla müthiş dalgalanmalar yaşandığı dikkati çekiyor. 2008’de yüzde 58’lik düşüş, ardından 2009’da yüzde 84’lük artış gibi… 2011’de yüzde 28 artış, 2012’de yüzde 37 düşüş gibi…
TÜİK’in izlediği yatırım araçları içinde TL cinsi olanlarda en az getiri yüzde 57.75 ile mevduatta oluştu. Ancak, mevduatta 10 yıl için fena sayılmayacak bu reel getiri 2004-2009 döneminde sağlandı. Söz konusu 6 yıldaki reel getiri yüzde 60.5 düzeyinde. Mevduatta son 4 yılda reel getiri bir yana yüzde 1.7’lik bir kayıp var. Yani birikimini mevduatta değerlendirenler, son 4 yıldır cepten yiyor. Üstelik bu oranların brüt mevduat faizi üzerinden hesaplandığını, faizdeki stopaj kesintisi dikkate alındığında getirinin daha da düştüğünü ya da zararın daha da büyüdüğünü göz önünde bulundurmak gerekiyor.
Döviz zarar ettiriyor
Başta da vurguladık; dövizde zaman zaman yüksek reel getiri oluşuyorsa da, uzun vadeli bakıldığında reel getiri yok, aksine birikimini dövizde değerlendirenler zarar ediyor. Son 10 yılda euro yüzde 26.7, dolar yüzde 34.2 zarar ettirdi. Yani birikimini dolar olarak değerlendirmeyi tercih edenler, 10 yılda bu birikimlerinin tam üçte birini kaybetti.
2003 sonunda altın alınarak değerlendirilmek istenen 100 lira reel olarak 2013 sonunda 196.6 liraya çıktı. 2003 sonunda dolara bağlanan 100 lira ise 2013 sonunda 65.8 liraya indi.
Yani bir tarafta 100 lirayı yaklaşık 197 liraya çıkaran, 187 liraya çıkaran tasarruf araçları, alanları var; diğer tarafta 100 lirayı 73 liraya, 66 liraya indiren tasarruf araçları.
Tercih yine döviz, yine döviz!
Türk halkının elinde ne kadar altın var, bilmiyoruz. Ama altın, en gözde yatırım araçlarının başında gelmeye devam ediyor.
Vatandaş borsadan uzak duruyor ve birikimini daha çok mevduatta tutuyor. Ama biraz önce aktardık, son dört yılda mevduatta getiri yok, zarar söz konusu.
Döviz ise hep tercih edilen bir araç. Vatandaş, dövizin kendisini enflasyona karşı her zaman koruyacağını düşünüyor. Aslında dövizin değer kazandığı dönemler görülmüyor değil, ama gerileme dönemleri nedense göz ardı ediliyor; “Nasıl olsa bir gün yükselir” denilerek bekleniyor da bekleniyor. Döviz, elbette kimi yıllar yükseliyor, ama uzun dönemdeki toplam orana bakıyorsunuz, yatırılan paranın üçte biri uçup gitmiş…
Yabancı döviz getirip TL’ye yatırım yapıyor; Türk halkı ise bu yabancının dövizini elinde tutarak para kazanacağını umuyor. Sonuç ortada; TL kazandırıyor, döviz kaybettiriyor. Yani yabancı kazanıyor, döviz taşıyan Türk halkı kaybediyor.