Döviz geçen haftanın son günlerinde tırmanışa geçince bildik bir tartışma yine gündeme geldi. Acaba vatandaş dövizdeki bu artış karşısında nasıl bir pozisyon alıyordu? Kur daha da artar diye dövize hücum mu ediyordu, yoksa elindekini korumakla mı yetiniyordu? Ya da acaba döviz yeterince yükseldi düşüncesiyle satışa mı geçilmişti?
Vatandaşın döviz tasarrufunu ancak bankalardaki döviz tevdiat hesaplarından izleyebiliyoruz. “Yastık altı” döviz varlıklarıyla ilgili olarak bir tahmin yapabilmek söz konusu değil. Döviz hesaplarında son iki haftanın rakamlarını henüz bilmiyoruz. Son rakam, 20 Şubat’ı gösteriyor. Kurda asıl hızlanma ise geçen hafta oldu. Dolayısıyla kur artışının çok belirgin bir hal aldığı 20 Şubat sonrasında döviz hesaplarının nasıl seyrettiğine ilişkin veri yok, ancak bankalardan gelen duyumlar var. Peki, 20 Şubat’a kadar olan dönemde döviz kurları ile döviz tevdiat hesapları arasında nasıl bir bağlantı oluştu?
Kim demiş satılmıyor diye!
Geçen yıl içinde de zaman zaman kullandığımız bir veri seti var. Dolar ve döviz tevdiat hesaplarında 2008 yılının başındaki düzeyi 100 kabul ederek bir endeks oluşturuyor ve dolar ile DTH’nin nasıl seyrettiğini izliyoruz. Bu veri setinin çok açık olarak ortaya koyduğu bir gerçek var. Vatandaş, kur yukarı gittiğinde döviz hesaplarını azaltıyor, yani döviz satıyor; kur düştüğünde ise döviz alımına gidiyor.
Geçen yılın ilk dokuz ayında döviz kurunda çok ciddi bir hareket görülmedi. Dolar, zaman zaman artış gösterdi, vatandaş da bu artışa hemen satışla tepki verdi. Doların gerilediği dönemlerde de vatandaş hiç aksatmadan döviz alımı yaptı.
Ekim ayıyla birlikte döviz tırmanışa geçti. Bu eğilimi grafikte de çok açık biçimde izlemek mümkün. Aynı şekilde, dolardaki tırmanışla birlikte döviz tevdiat hesapları da hızla azalmaya başladı. 21 Kasım’da dolar zirve yaptı, döviz hesapları da dip. Bu tarihte dolar 1.70’e ulaştı, döviz hesapları ise 82.2 milyar dolarla şimdiye kadarki en düşük düzeye indi.
Doların gerilemeye başladığı 21 Kasım’dan sonra DTH artış gösterdi. Dolar, 26 Aralık itibariyle 1.51’e geriledi, döviz hesapları ise 89.8 milyar dolara yükseldi.
Yılbaşından bu yana…
Yılbaşıyla birlikte küçük dalgalanmalar yaşanmakla birlikte dolarda çıkış belirginleşti. Bu süreçte döviz hesapları da arada hafif çıkışlar gösterse de genellikle azalan bir yön çizdi. Başta da belirttik, dövizde son rakamlara sahibiz, ancak döviz hesaplarında ancak 20 Şubat’ın rakamlarını biliyoruz. Dövizin zirve yaptığı 6 Mart’a ilişkin olarak değişik gözlemler ifade edildi. Kimi bankacılar çok fazla bir hareket olmadığını dile getirirken, kimileri de dövizden TL’ye geçildiğini ve Türk Lirası cinsinden mevduat hesabı açıldığını belirttiler.
Döviz hesaplarının 27 Şubat’taki düzeyini 12 Mart’ta, 6 Mart’taki düzeyini ise 19 Mart’ta öğrenebileceğiz. Yani, dövizin zirve yaptığı 6 Mart’ta döviz hesaplarının hangi düzeyde gerçekleştiğini öğrenebilmek için on gün beklememiz gerekecek.
Daha çok dolar satılıyor
Döviz hesapları şimdiye kadar en yüksek düzeye 106.4 milyar dolarla 25 Temmuz 2008’de ulaştı. Bu tarihteki 106.4 milyar doların 60.3 milyarını dolar, 44 milyarını euro, 2.1 milyarını da diğer döviz cinslerinden olan hesaplar oluşturuyordu. Söz konusu tarihte euro/dolar paritesi 1.5682 düzeyinde bulunuyordu.
Döviz hesapları, zirve yaptığı 25 Temmuz’dan 20 Şubat’a kadar olan dönemde 23.9 milyar dolar azaldı. Bu gerilemenin 13.5 milyarı dolar, 9.9 milyarı euro, 407 milyonu da diğer dövizlerden olan hesaplardan kaynaklandı. Ancak, euro hesaplardaki euro cinsinden gerileme 1 milyar euro düzeyinde kaldı. Dolar euroya karşı değer kazandığı için euro cinsi hesapların dolar karşılığındaki düşüş orijinal dövize göre çok yüksek göründü.
Vatandaş satıyor, şirketler tutuyor
20 Şubat’ta 82.5 milyar dolar düzeyinde bulunan toplam DTH’nin 54 milyarı gerçek kişilere, 28.5 milyarı ise tüzel kişilere ait bulunuyor. Gerçek kişiler döviz hesaplarını 25 Temmuz-20 Şubat arasında 18.3 milyar dolar azalttılar. Tüzel kişiler ise daha temkinli gitmeyi tercih ettiler. Bu tarihler arasında tüzel kişilerin döviz hesaplarında 5.6 milyar dolarlık bir azalma oldu.
Bu fiyattan döviz alınır mı?
En çok yanıt aranan sorulardan biri de bu. Eğer dövizin geçen haftanın son günlerindeki gibi fırlayıp gideceğine inanılıyorsa, tabii ki alınabilir. Ama hızlı çıkışları genellikle bir iniş döneminin izlediği dikkate alınırsa temkinli davranmakta yarar olduğu söylenebilir. Seçimden sonra IMF ile anlaşma imzalanma olasılığı bulunduğu da gözden uzak tutulmamalı ve durumda dövizin hızla gerileyeceği unutulmamalı.
Döviz Tevdiat Hesapları (Milyon Dolar ve Euro)
Gerçek Tüzel Euro Diğer Döviz.
Kişiler Kişiler Dolar Euro ($Karşılığı) ($ Karşılığı) TOPLAM
28-12-07 67.104 27.663 52.963 27.066 39.808 1.996 94.767
25-01-08 66.615 27.207 52.321 26.793 39.531 1.969 93.822
29-02-08 67.677 27.477 53.526 26.078 39.702 1.927 95.155
28-03-08 66.245 27.968 52.466 25.181 39.821 1.926 94.213
25-04-08 67.227 29.318 53.991 25.851 40.618 1.935 96.545
30-05-08 69.966 31.978 58.386 26.766 41.575 1.982 101.945
27-06-08 70.744 33.612 59.961 26.937 42.374 2.021 104.357
25-07-08 72.240 34.155 60.285 28.052 43.990 2.120 106.394
29-08-08 70.929 31.923 57.002 29.731 43.752 2.098 102.852
26-09-08 67.634 31.481 54.560 29.098 42.564 1.990 99.115
31-10-08 55.445 30.120 48.703 27.544 35.159 1.703 85.565
28-11-08 54.454 29.675 48.341 26.747 34.083 1.705 84.129
05-12-08 54.997 29.406 49.002 26.625 33.732 1.668 84.403
12-12-08 56.378 30.797 49.770 26.923 35.649 1.756 87.175
19-12-08 58.131 31.380 50.814 26.172 36.917 1.778 89.510
26-12-08 58.333 31.428 51.168 26.206 36.778 1.813 89.760
02-01-09 58.343 32.052 51.816 26.412 36.826 1.752 90.395
09-01-09 57.471 30.747 50.744 26.328 35.704 1.770 88.218
16-01-09 56.269 31.162 50.373 26.502 35.334 1.723 87.430
23-01-09 54.892 30.363 49.235 26.709 34.336 1.684 85.255
30-01-09 55.137 30.016 48.894 26.892 34.578 1.680 85.153
06-02-09 55.410 30.042 49.076 27.019 34.681 1.694 85.452
13-02-09 55.388 29.360 48.444 26.882 34.637 1.666 84.748
20-02-09 53.974 28.553 46.748 27.038 34.129 1.649 82.526