Yıl 2002, doların yıl ortalaması 1.51 düzeyinde. Ülke olarak yarattığımız Türk parası cinsinden GSYH'yi 1.51'e bölüyoruz, sonra bulduğumuz rakamı nüfusa. Aynı işlemi yaparken 2003'te dolar kurunu 1.49, 2004'te 1.42, 2005'te 1.34 olarak alıyoruz. Kur düştükçe dolar cinsinden GSYH de büyük görünüyor, kişi başına gelir de. Ekonomideki büyüme, kurdaki gerilemeyle besleniyor; dolar cinsinden GSYH her yıl adeta katlanarak artıyor. 2002'de 230 milyar dolar olan GSYH, 2003'te 305, 2004'te 390, 2005'te 481 milyar dolara ulaşıyor. Peki, bu dönemde kişi başına gelirimiz hangi düzeyde gerçekleşiyor; bakın işte onu bilmiyoruz. Çünkü, bu dönemde nüfusumuzun ne kadar olduğunu bilmiyoruz. Tuhaf ama gerçek bu. Hani nüfusumuzu 2007 yılında adrese dayalı nüfus kayıt sistemi (ADNKS) ile belirlemiştik ya, bu sistem çerçevesinde geri gidilerek bir projeksiyon yapılması gerekiyor. Türkiye İstatistik Kurumu, bu projeksiyonu halen tamamlayabilmiş değil. Çalışmaların bu yıl sonuna kadar bitirilmesi ve böylece nüfus istatistiklerindeki boşluğun kapatılması öngörülüyor.
ADNKS sistemine göre nüfus çok sınırlı bir projeksiyona konu oldu. 2007 ile birlikte 2006, 2008 ve 2009 nüfuslarımızı öngörebiliyoruz. Bu yüzden de, kişi başına geliri ancak söz konusu yıllar için hesaplama şansımız var.
2006 yılı, ekonomide bir dalgalanma yılıydı ve Türk parası özellikle yıl ortasında önemli ölçüde değer kaybına uğramıştı. Bunun etkisiyle dolar yıl ortalamasını 1.43 düzeyinde kapattı. 2005 yılı ortalamasının 1.34 olduğunu hatırlatalım. 2006 yılındaki 531 milyar dolarlık GSYH ve 1.43'lük ortalama kura göre kişi başına gelir 7 bin 609 dolar oldu.
2007, ortalama dolar kurunun yeniden gerilediği bir yıldı. Dolar, yıl ortalamasında 1.30'a indi, 656 milyar dolarlık GSYH'ye göre kişi başına gelir de 9 bin 305 dolara ulaştı.
Geldik 2008'e. Önce şunu vurgulayalım; dolar bazında GSYH de, kişi başına gelir de, kurun yıl ortalaması üzerinden hesaplanır. Dolayısıyla doların şu andaki düzeyine bakarak ya da yıl sonunda oluşacak düzeyi esas alarak hesap yapmak temelden yanlıştır. Bu açıklamadan sonra bu yıla ilişkin öngörü ve tahminlere bakalım. Konuyu bu köşede 21 Ekim günü ele almıştık. Ama aradan geçen sürede kur hızla değişti. Hükümet, 2008 yılında GSYH'yi 802 milyar dolar, kişi başına geliri de 11 bin 228 dolar olarak tahmin ediyor. Kişi başına gelir hesaplanırken, 2008 yılı ortalama kurunun 1.24 olarak alındığını biliyoruz. Oysa, yılbaşından beri kur ortalama olarak zaten 1.24 düzeyine geldi. Yılın kalan iki ayında 1.70'lerde bir gerçekleşme olursa, yıllık ortalama 1.32'ye ulaşacak. Bu durumda da 2008'in GSYH'si 802 milyar değil 753 milyar, kişi başına geliri de 11 bin 228 dolar değil 10 bin 547 dolar olacak.
Asıl bilinmezlik ise 2009'a ilişkin. Yine 21 Ekim'de yazdığımız gibi hükümet 2009 yılı için doların ortalama kurunu 1.41 olarak öngörüyor ve hesaplar bu rakama göre yapılıyor. Bugünlerde 1.70'ler düzeyinde seyreden kur, son dönemdeki artış hızını biraz kaybedecek gibi görünüyorsa da, herhalde ciddi ölçüde geri çekilmeyecek. Ama 2009 ortalaması olarak öngörülen 1.41'in fazla iyimser olduğu da açık.
2009 yılında dolar kuru ortalama 1.70 düzeyinde gerçekleşirse, GSYH 788 milyar dolar değil 654 milyar dolar olacak, kişi başına gelir de 10 bin 913 dolar değil 9 bin 50 dolar düzeyinde kalacak.
Kişi başına gelirin son yıllarda birden şaha kalkmasında kurun düşük seyrediyor olması kadar etki eden iki faktör daha var. Bunlardan biri GSYH serisinin değiştirilmesi ve geriye doğru da rakamların büyütülmesi, bir diğeri ise nüfusumuz ADNKS ile azaldığının ortaya çıkması.
Düşünsenize bir yandan GSYH pastamız büyüdü, bir yandan bu pastadan pay almak durumunda olanların sayısı azaldı. Ah bir de şu son günlerdeki kur artışı olmasaydı, takke düşüp kel görünmeseydi...
GSYH ve Kişi Başına Gelir
GSYH Nüfus Ortalama Kişi Başına
(Milyar $) (Bin Kişi) Dolar Kuru Gelir ($)
2006 531 69.732 1,43 7.609
2007 656 70.586 1,30 9.305
2008 802 71.419 1,24 11.228
2009 788 72.240 1,41 10.913
2008(*) 753 71.419 1,32 10.547
2009(*) 654 72.240 1,70 9.050
(*) Kur öngörüsü değişirse.