Türkiye’nin en önemli ekonomik ve sosyal sorunlarından birisi gelir dağılımındaki bozukluk. Bu açıdan OECD içinde en kötü durumdaki üç ülkeden birisiyiz. Gelir dağılımında yıllara göre küçük düzelmeler görülse bile dünyadaki yerimizi değiştirecek bir ilerleme yok.
Gelir dağılımındaki dengesizlikler sadece gelir grupları arasında değil, bölgeler arasında da ortaya çıkıyor. Bu da sorunu daha da derinleştiriyor ve karmaşık hale getiriyor. TÜİK’in son gelir dağılımı araştırmasına göre en zengin yüzde 20’nin geliri, en yoksul yüzde 20’nin 7.4 katı. Gelir gruplarına yüzde 10’luk dilimler halinde ele alırsak en zengin yüzde 10 ile en yoksul yüzde 10 arasındaki fark 12.67 kata çıkıyor. Bölgesel farklılıkları da dikkate alırsak dengesizliklerin boyutu iyice artıyor.
Bölgeler arası ve bölgeler içindeki farklılıklara birlikte ele aldığımızda ortaya çıkan manzara şöyle:
• TÜİK’in 27 bölgeli Düzey-2 sınıfl amasına göre en zengin yüzde 10 ile en yoksul yüzde 10 arasındaki farkın en derin olduğu bölge TRA1 (Erzurum, Erzincan, Bayburt) bölgesi, en düşük olduğu bölge ise TR21 (Tekirdağ, Edirne, Kırklareli) bölgesi. TR21’de zengin-yoksul farkı 7.15 kat iken, TRA1’de 13.10 katı buluyor.
• Fert başına eşdeğer hanehalkı geliri bölgesel ortalaması en düşük yer TRC3 (Mardin, Batman, Şırnak, Siirt), en yüksek yer ise TR51 (Ankara). TRC3’te kişi başına aylık ortalama gelir 602.79 TL, Ankara’da ise 1703.86 TL. Aradaki fark 2.83 katı buluyor.
• Bölgesel farklar ile gelir dilimlerine birlikte baktığımızda fark daha da açılıyor. En yoksulların en yoksulları TRC2 (Şanlıurfa, Diyarbakır) bölgesinde yaşıyor. Burada en yoksul yüzde 10’lluk kesimin fert başına eşdeğer hanehalkı geliri ayda sadece 175.15 TL. En yoksulu en zengin olan bölge 487.26 TL ile kömür ve demir- çelik bölgesi TR81 (Zonguldak, Karabük, Bartın).
• En zengini en yoksul olan bölge ise TRC3 (Mardin, Batman, Şırnak, Siirt). Bu bölgenin en zengin yüzde 10’luk kesiminin aylık ortalama fert geliri 1840.77 TL. En zengini en çok kazanan bölge ise fert başına aylık ortalama 5173.17 TL ile Ankara.
• Buna göre TRC2 (Şanlıurfa, Diyarbakır) bölgesinin en yoksulu ile Ankara’nın en zengin yüzde 10’u içinde yer alanların ortalama geliri arasındaki fark 29.54 katı buluyor.
• TRC3 (Mardin, Batman, Şırnak, Siirt) bölgesinin en zengin yüzde 10’u içinde yer alan bir kişi Ankara’da yaşasaydı ancak 7. Yüzde 10’luk dilime girerek orta- üst gelir grubuna düşecekti. TRC3 bölgesinin 9. En yüksek yüzde 10’luk gelir diliminde yer alın bir kişi ise İstanbul veya Ankara’da olsaydı ancak üçüncü yüzde 10’luk gelir dilimine girerek o bölgenin yoksulları arasında yer alacaktı.
• 4. Yüzde 10’luk gelir diliminden başlayarak orta ve üst gelir dilimlerinde en yüksek ortalama gelir düzeyinin, İstanbul, Kocaeli ve Bursa gibi sanayi odaklı bölgeler değil de sanayi ve bürokrasi odaklı Ankara olması da bir diğer dikkat çekici durum.