Geçen cuma TÜİK ocak-temmuz 7 aylık dış ticaret rakamlarını açıkladı.
- İhracatta bir yıl öncenin aynı dönemine göre 9.8 milyar dolar artış görünüyor ama, ilk 7 ayda altın ve kıymetli taş ihracatı 8.8 milyar dolar olmuş. Altın ve kıymetli taş ihracatı hariç ihracat artışı 2 milyar dolar dolayında.
- İthalatta ise 2.8 milyar dolar gerileme var.
- İlk 7 ayda dış ticaret açığı 12.7 milyar dolar azalarak 50.6 milyar dolara inmiş durumda.
Bunun sonucunu önümüzdeki günlerde açıklanacak cari açık tablosunda göreceğiz.
Cari açık olağan döviz geliri ile olağan döviz gideri arasındaki farktır. Olağan döviz gelirlerinin en önemlisi ihracat geliridir. Ondan sonra turizm geliri gelir. Olağan döviz giderlerinin en önemlisi ithalat gideridir. Ondan sonra diğer döviz giderleri gelir. Bizde cari açığı (döviz açığını oluşturan ana kalem ithalat ile ihracat arasındaki farktır. (Buna dış ticaret açığı diyoruz.)
2012 yılının ilk 6 ayında geçen yıla göre ihracat gelirleri 10.1 milyar dolar arttı. İthalat giderleri 1.9 milyar dolar azaldı. Dış ticaret açığı (mal dengesi) 12.0 milyar dolar küçüldü. İşte bu 12 milyar dolarlık küçülmenin rüzgarında cari açık (döviz açığı) da geçen yılın aynı dönemine göre 13.7 milyar dolar daha düşük gerçekleşti.
Cari açık yurtdışından döviz girişi ile kapatılır. Yurtdışından pek çok değişik yoldan ülkeye döviz girer.
Yabancılar yatırım yapmak için, daha önceki yaptıkları yatırımlara destek vermek için, arsa almak için döviz getirir. Buna 'doğrudan yabancı sermaye' girişi denilir. Yılın ilk 6 ayında bu yoldan ülkeye 5.7 milyar dolar girdi. (Geçen yılın aynı döneminde 5.4 milyar dolar girmişti.)
Yabancılar bono, hisse senedi satın almak için ülkeye para getirir. Bu tür yatırımlara 'portföy yatırımı' denilir. Bu yoldan yılın ilk 6 ayında ülkeye 10.5 milyar dolar girdi. (Geçen yılın aynı döneminde 17.1 milyar dolar girmişti.)
Türkiye'deki bankalar ve şirketler yurt dışından borçlanır. Bu şekilde bulunan dövize 'dış kredi' adı verilir. Yılın ilk 6 ayında ülkeye net kredi girişi 19.2 milyar dolar oldu. (Geçen yıl aynı dönemde ülkeye 24.9 milyar dolar kredi girişi olmuştu.)
Bir de nereden geldiği belli olmayan döviz var. Yılın ilk 6 ayında ülkeye nereden geldiği belli olmayan 3.1 milyar dolar girdi (Geçen yıl aynı dönemde giriş 8.1 milyar dolar idi.)
Toplam olarak geçen yılın ilk yarısında değişik yollardan ülkeye 55.5 milyar dolar girmiş iken bu yıl 38.5 milyar dolar giriş oldu.
İlk 6 aylık cari açık 31 milyar dolar iken 38.5 milyar dolar girince, giren dövizin artan kısmı, 7.5 milyar doları ülkenin döviz rezervine eklendi. (Geçen yılın aynı döneminde döviz rezervine eklenen miktar 10.8 milyar dolar idi.)
Burada bir noktayı hatırlatmakta yarar var... Ülkeye döviz açığından (döviz talebinden) fazla döviz girişi olunca, piyasada dövizin kıtlığı hissedilmez, arz talebi aştığı için döviz fiyatı yükselmez, hatta döviz fiyatı ucuzlar.
Önümüzdeki günlerde açıklanacak ödemeler dengesi tablosunda ilk 6 aylık iyileşmenin devam ettiğini göreceğiz.
Çünkü dış ticaret açığı küçülüyor. Bu cari açık rakamını aşağıya çekiyor.
Daha da önemlisi cari açığın finansmanında zorluk çekilmemesi ve de talebin üzerinde döviz girişinin devam etmesidir.