Yine bir FED faiz toplantısı sürecindeyiz. ABD Merkez Bankası’nın (FED) faiz kararı verecek komitesi dünden beri toplantı halinde. FED bu toplantıda faizi yükseltecek ya da bu kararı ileriye atacak. Artık iyi bildiğimiz bir süreç bu. FED toplantısı yaklaşırken faiz yükseltme olasılığının yarattığı tedirginlik finansal piyasalara egemen oluyor. Fiyatlarda oynaklık artıyor. Toplantı sonucunda böyle bir karar çıkmayınca, bir sonraki toplantıya kadar, tedirginlik azalıyor. Herkes kendi çalkantısına dönüyor. Yine böyle bir noktadayız. Eylül toplantısı dün başladı. Bugün (Perşembe) sonlanacak ve bizim saatimizle akşam saatlerinde karar açıklanacak. Yani siz bu yazıyı okuduğunuzda durumu biliyor olacaksınız.
FED toplantılarının küresel ölçekte yarattığı periyodik çalkantılar yeni bir şey değil. Biliyorsunuz bu vaziyet iki yılı aşkın bir süredir tekrarlanıp duruyor. Yarattığı etkiye ve sonuçlarına bakılırsa durumu “dünya ekonomisinin tepesinde adeta bir “Demokles’in kılıcı sallanıyor” diye özetlemek mümkün. Malum Demokles’in kılıcı keskinliği ile vereceği hasardan çok her an hasar verebileceği beklentisi yaratarak fiili hasarı büyütür. Dünya ekonomisinin tepesinde iki yıldır sallanan kılıcı FED’in uzun zamandır uyguladığı bol para-düşük faiz politikasını tersine çevirmesi olasılığı olarak tanımlamak mümkün. 2013 ilkbaharından bu yana bu olasılık ortada ve kılıç da sallanıp duruyor. Tepemize ne zaman ineceği de belirsiz.
Belirsizlik beklentileri bozuyor. Risk iştahını köreltiyor. Küresel fon akışının yönünü değiştiriyor. Bütün bunlar finansal piyasalara ve fiyatlara yansıyor. Fiyatlardaki oynaklık artıyor. Oynaklaşan fiyatlar risk algısını daha da büyütüyor. En çok da gelişmekte olan ülkeler etkileniyor bu durumdan.
FED küresel piyasalarda yarattığı esintilerin farkında. Ama kendisi de iki politika tercihi arasında sıkışmış durumda. Tam bir aşağıya tükürse sakal, yukarıya tükürse bıyık açmazında. Kılıcın sallanıp sallanıp tepemize indirilmemesinin nedeni bu açmaz. Açmazın bir ucunda ABD ekonomisinin son dönemde gösterdiği performans var.
Performans düzeldikçe ABD ekonomisinin para politikasından gelen desteğe ihtiyacı azalıyor. Tersine, politikada ısrar edip desteği sürdürmek zarar verici olabiliyor. Bu durumda uzun süredir dünyaya pompalanan parayı daraltmak ve tabii faizi de yükseltmek gerekiyor Açmazın öteki ucunda ise iki kaygı var. Birisi son sıralarda bayağı toparlanmış ve canlanma yolunda mesafe almış olan ABD ekonomisinde özellikle büyüme temposunun henüz net bir yörüngeye oturmadığı kaygısı. Bu FED’in elini bağlıyor.
Aslında bu yörünge işi çok net değil ve epeyce tartışmalı bir durum. Bazı gözlemciler FED’in faizi yükselterek henüz yeni toparlanmaya başlayan ekonomiyi yeniden durgunluğa itebileceğini düşünüyor. Ağırlığı gittikçe azalsa da bu düşünce FED’in içinde de var. Bu görüşü savunanlar faizin yükseltilmesinin yanlış olacağını söylüyor ve bu yönde baskı yaratıyorlar. Tersini düşünenler de var. Burada da iki görüş göze çarpıyor. Bunlardan birisi FED’in faiz kararını erteleyerek riski sürekli hale getirdiği, mali piyasalarda neredeyse yerleşik bir çalkantıya neden olduğu görüşü.
ABD dışındaki ekonomilerin, özellikle de gelişmekte olanların bu durumdan daha fazla etkilendiği düşünülüyor. Bu görüşü savunanlar FED’in hemen faizi yükseltme kapısını açması gerektiğini söylüyor. Faizin yükseltilmesinin gerektiği yönündeki ikinci görüş ekonominin toparlanmış olduğunu, bu koşullarda sıfır faiz politikasını sürdürmenin bazı varlık fiyatlarında balonlaşma yaratacağını savunuyor. Bu balonların patlaması halinde yeniden 2007-2008 koşullarına dönüleceği ileri sürülüyor. Bunlar da FED’in ateşle oynamaktan vaz geçmesi ve faizi hemen arttırması yönünde baskı yapıyorlar.
FED uzun süredir bu seçenekler arasında sıkışıp kalmış durumda. Biz de Demokles’in kılıcının gölgesinde çalkalanıp duruyoruz. Kendi adıma, en azından bu kılıç gölgesinde salınıp bir yere gidememek durumundan kurtulmak için, FED’in faizi gecikmeden arttırmasının doğru olacağı kanısındayım. FED riski ortadan kaldırılırsa kimin hakiki riskinin ne olduğu, kimin nereye gittiği, kimin yerinde saydığı daha net biçimde görülür. Bir sürü fuzuli lafın sonu gelir.