Murat Berk / Yapı Kredi Yatırım
Hisse senedi, emtia, gelişmekte olan ülke para birimleri ve bonoları gibi risk varlıklarının .geçen hafta Fed Başkanı Bernanke'nin basın toplantısına olumlu tepki verdiklerini gördük. Aslında Fed hiperaktif politikalarında ısrar ederek dünyanın birçok ekonomisinde ve piyasalarında "gerçek" dışı algılamaların oluşmasına katkıda bulunuyor. Hazine'nin güçlü dolar politikası vurgusu da böylelikle iyice anlamını yitiriyor.
Baudrillard'a göre yenilenmeden, gelişme ya da yönelimlerden bahsettiğimiz bir insanın, fikir ile onun göndergesi, sunum ile sunulan, simülasyon ile gerçek, imge ile gerçeklik arasındaki farklılığı ifade edebildiği dünya sağlam ve güvenilir. Baudrillard, bütün bunların bugün içinden çıkılmaz bir biçimde birbirine karıştığını düşünüyor.
ABD dolarının daha da değersizleşeceğine dair olan "algı", Fed'in politikaları ile destekleniyor. Bu nedenle Fed'in politikaları, piyasalar tarafından spekülasyona yeşil ışık yakılmış gibi algılanıyor. Bu durum ise trendlerin daha da agresifleşmesine sebep oluyor.
Tüm yaşananlar, bazı piyasalar için kendini besleyen/doğrulayan dinamikleri sürdürmeye teşvik ediyor. Öte yandan özellikle emtiaları da etkileyen bu dinamik, emtia fiyatlarının "gerçek dünya" üzerinde çok daha ciddi etkilerinin olmasına neden oluyor. Bunun yanında dinamiğin kendi sonunu getirebilecek olayları da tetikleme olasılığını da eklemeliyiz.
Baudrillard, fiilen çözülen karşıtlıkların kendi tanımlarını yitirdiğini de düşünür. Hipergerçeklik içinde yaşadığımızı söyleyen Baudrillard, gerçeği, kendisinden farklı, sahte, ilüzyon, düşsel olan bir başka şeye karşı konumlandırmadığı için, 'gerçekten daha gerçek' olarak tanımlar.
Fed'in başlattığı niceliksel gevşeme programı kapsamında planlanan 600 milyar dolardan şu ana kadar 400 milyar doları kullanıldı. Bu programın sonlanmasının çok da önemli olmadığı gibi yorumlar/algılamalar çok olsa da, gerçek farklı olabilir. 600 milyar doların ne anlama geldiğini daha iyi anlayabilmek için bu rakamın son 12 aydaki ABD bütçe açığının yüzde 70'ine, 2009 küresel GSYİH'nın yüzde 1,7'sine veya ABD'nin GSYİH'nın yüzde 7'sine denk geldiğini söyleyebiliriz.
Ayrıca ABD M2 para arzına baktığımızda QE2 (niceliksel gevşeme iki) etkisini çıkardığımızda arzın artmadığını hatta gerilediğini görüyoruz. Bu "gerçekler" ciddi bir dolar değerlenmesi ve risk varlıklarının büyük bir düşüş olasılığını beraberinde getiriyor.
MV = GSYİH denkleminde V'nin stabil olduğunu varsaydığımızda M = GSYİH olur. Para arzındaki (M) artmama/daralma da durgunluk/resesyon anlamına gelir.
Maalesef, petrol ve bazı emtiaların doların değer kazanması ile ciddi baskı altında kalma olasılığına rağmen yapısal olarak uzun vadeli fiyatlarının geçmişe nazaran daha yüksek seyretme ihtimali, küresel ekonomi açısından görünümü daha karanlık hale getiriyor.
QE2'nin sonunun ve emtia fiyatlarının, yapısal olarak geçmişe nazaran yükseklerde seyretmeye devam etme olasılığının ekonomide ve piyasalarda nasıl sonuçlar yaratacağını henüz bilmiyoruz. Bunun yanında özellikle Fed'in izlediği hiperaktif politikaların etrafımızda görüp yaşadığımız maddi gerçekliğin, belli ölçüde sanal bir gerçeklik olabileceği ihtimalini de küçümsememiz gerekiyor.
David Lynch'in yazıp yönettiği 2001 yapımı bir film olan Mulholland Çıkmazı (Mulholland Drive)'nda, gerçek ve gerçeküstü öğeler bir aradadır. Olayların genel olarak anlamını izleyici yorumuna açık bırakır. Filmde Rita ile Betty adlı umut vaad eden bir oyuncunun hikâyesi anlatılır. Hikaye ilgisiz gibi görünen fakat birbirleriyle bağlantılı olaylar içerir ama hangileri gerçek hangileri değil belli değildir. Filmin anlatımında bol bol imgeler vardır. Örneğin Betty ve Rita, Club Silencio adında ürpertici tuhaf bir tiyatroya giderler. Tiyatroda bir kadın her şeyin ilüzyon olduğunu birkaç farklı dilde anlatır. Gerçekten de film sona erdiğinde bile yaşananların ne kadarı gerçek ne kadarı hayal anlaşılmaz. QE2 bittiği zaman, arta kalanın sadece Baudrillard'ın deyimiyle "gerçeğin çölü" olmayacağını umuyoruz.