CHP'nin 2023 hedeflerinden: Cari açık oranı %60 azalacak, kadın ist

Partilerin 12 Haziran'da yapılacak genel seçime dönük ekonomiyle ilgili hedefleri, 2023 hedeflerinin gölgesinde kaldı. Tüm hedeflerde ağırlıklı olarak 2023'e odaklanılmış durumda. Hemen hemen tüm partiler özellikle ekonomik konularda Cumhuriyet'in 100'üncü yılı dolayısıyla 2023 hedeflerini açıklıyor. Geçen hafta AKP'nin 2023 yılına ilişkin dikkat çeken hedeflerini masaya yatırmıştık. Bu hafta da CHP'nin hedeflerini ele almak istiyoruz.

Ama önce şu 2023 tutkusunun nedenine eğilmekte yarar var. Hedefler açıklanırken 2023 yılının seçilmiş olmasının görünür nedeni çok açık elbette; Cumhuriyet'in 100'üncü yılı olması. Ancak, 13 yıl sonrası için belirlenen ekonomik hedefleri tutturma konusunda ne kadar başarılı olunabilir, işte o çok tartışılır. Türkiye gibi bir yıl sonrasının ekonomik hedeflerini tutturmada bile özürlü olan bir ülke için, hangi siyasi parti olursa olsun 13 yıl sonrasına ilişkin hedeflere ulaşmak neredeyse olanaksız.

Bir kere, 13 yıl sonrasının hedeflerine ulaşmak için, bu sürenin tümünün aynı siyasi partinin iktidarında geçmesi gerekir. 12 Haziran seçimini A partisi kazansa, bir sonraki seçimi de B partisi alsa, iki parti de 2023 hedeflerini tutturamadığı zaman, ki tutturamayacak zaten, "bu dönemin tümü bizim iktidarımızda geçmedi ki, hedeflere o yüzden ulaşamadık" gibi bir gerekçenin arkasına saklanacak. Dolayısıyla, bu 13 yıllık döneme ilişkin hedeflerin teorik olarak gerçekleştirilmesi de tümüyle bu dönemin aynı parti iktidarında geçmesine bağlı. Kaldı ki, biraz önce de vurguladık; Türkiye bir yıl sonrasının hedeflerini bile hangi dönem tutturabilmiş ki, 13 yıl gibi çok uzun vadeli bir dönemin sonu için belirlediği hedeflere ulaşabilsin.

Burada bir niyet sergileniyor sonuçta. Ekonominin nasıl algılandığı, neyin yapılacağı anlatılmak isteniyor. Ama önemli bir eksik de yok değil, neyin ya da nelerin yapılacağı anlatılıyor da, bunların "nasıl" yapılacağına pek değinilmiyor. İşte biz de bu "nasıl"ı irdelemeye çalışıyoruz. 

CHP'nin programı

CHP'nin ekonomik programında büyümenin aşamalı olarak hızlanması ve 2020-2023 döneminde ortalama yüzde 7.5'e ulaşması öngörülüyor. GSYH büyüklüğünün de 2015'te 1.1 trilyon, 2019'da 1.7 trilyon, 2023'te 2.6 trilyon dolar olacağı varsayılıyor. CHP, AKP'ye göre daha hızlı bir büyüme sağlamayı vadediyor. AKP'nin 2023 yılı GSYH büyüklüğü hedefi 2 trilyon dolardı. Yine aynı şekilde 2023 için AKP'nin 25 bin dolar olarak öngördüğü kişi başına gelir, CHP tarafından 31 bin 500 dolar düzeyinde hedefleniyor.

AKP, GSYH'yi 2011 yılından itibaren her yıl dolar bazında yüzde 8 büyütmeyi öngörüyordu. CHP ise bu oranı yüzde 10'un biraz üstünde belirlemiş durumda.

Ancak, ne AKP'nin, ne CHP'nin hedefleri arasında 2023'e kadar olan dönem için Türk parasının değerine ilişkin bir varsayım var. Dolayısıyla, dolar bazında ortaya konulan GSYH büyüklüklerine ulaşılırken, GSYH TL olarak da açıklanmadığı için hangi kur düzeyinin esas alındığını bilmiyoruz. Bir başka ifadeyle, iki partinin TL'nin değerine ilişkin varsayımları konusunda hiçbir ipucu yok.

Cari açık/GSYH dengesi

Geçen hafta da yazdık; AKP 2023 için ihracatı 500 milyar dolar hedefliyor, ancak ithalata "örtülü" biçimde değiniliyordu. Ortaya konulan rakamlarla da adeta bir cari fazla öngörülmüş oluyordu. CHP ise cari açık verileceğini kabul ediyor, ancak cari açığın GSYH'ye oranının 2010 yılındaki düzeye göre önemli ölçüde azaltılacağını öngörüyor.

Cari açığın GSYH'ye oranı 2010 yılında yüzde 6.6 düzeyinde gerçekleşti. CHP bu oranın 2015 ve 2019 yıllarında yüzde 3.6'ya, 2023 yılında ise yüzde 2.5'e indirileceğini vadediyor. Söz konusu oranlara ve öngörülen GSYH büyüklüğüne göre cari işlemler açığı 2015 için 41, 2019 için 61, 2023 için 65 milyar dolar olarak öngörülmüş oluyor.

Cari açığın GSYH'ye oranının yüzde 2.5 düzeyinde gerçekleşmesi çok şaşırtıcı değil aslında. Ancak, ekonominin çok hızlı büyüyeceğinin öngörüldüğü bir dönemde bu oranı yakalamanın çok zor, hatta olanaksız göründüğünü de kabul etmek gerekiyor.

Yeri gelmişken cari açığın geçen yıl 48.5 milyar dolar düzeyinde gerçekleştiğini, bu yıl şubat sonu itibariyle de yıllık bazda 54 milyar doların aşıldığını belirtelim.

İhracat hedefi 650 milyar dolar

AKP'de olduğu gibi CHP'de de hedefler tam olarak aktarılmadığı için değerlendirmeleri biraz el yordamıyla yapmak durumu ortaya çıkıyor. Her iki parti de ihracat hedefini veriyor, ama ithalata hiç değinilmiyor. Neyse ki CHP bir adım önde ve cari açığın GSYH'ye oranını açıklıyor.

CHP ihracatı 2015 için 245 milyar, 2019 için 396 milyar, 2023 için ise 650 milyar dolar düzeyinde öngörüyor.  

İstihdamda iddialı hedefler var 

Her iki parti de istihdama ilişkin iddialı hedefleriyle dikkati çekiyor. CHP, 2015 yılında ortalama 620 bin, 2019 yılında 795 bin, 2023 yılında ise 970 bin kişilik istihdam yaratmayı öngörüyor.

İşsizlik oranının 2023'te yüzde 6'ya indirilmesi, istihdam oranının yüzde 52'ye, işgücüne katılma oranının yüzde 55.2'ye çıkarılması amaçlanıyor. Bu arada dikkat çeken önemli bir ayrıntı kadınlardaki işgücüne katılma oranının yüzde 40 düzeyine çıkarılmasının öngörülüyor olması.

2023 yılında 15 ve daha yukarı yaştaki nüfus 61 milyon olarak tahmin ediliyor. Buna göre, yüzde 52'ye çıkacak istihdam oranı, istihdamın yaklaşık 32 milyona ulaşması, bir başka ifadeyle 10 milyon kişiye iş bulunması anlamına geliyor.

CHP'nin ekonomik programında kadın istihdamına özel bir vurgu yapılıyor. Halen işgücüne katılma oranı toplamda yüzde 48, kadınlarda ise yüzde 27-28 dolayında seyrediyor. CHP, aşamalı olarak artırmak suretiyle işgücüne katılma oranını 2023 yılında toplamda yüzde 55.2'ye, kadınlarda ise yüzde 40'a çıkarmayı öngörüyor.

Kadınlardaki istihdam oranı Türkiye'de, gelişmiş Batı ekonomilerine, özellikle de Kuzey Avrupa ülkelerine göre çok geride bulunuyor. Aslında kadınlardaki istihdam oranının düşüklüğü, bir avantaj da sağlamıyor değil. İşgücü piyasasına girmeyen kadınlar, işsizlik oranının da düşük görünmesini sağlamış oluyor. İşte bu yüzden CHP'nin kadınlardaki işgücüne katılma oranını yüzde 27-28'lerden yüzde 40'a çıkarma hedefi önemli bulunuyor. Bu oranın 2015'te yüzde 33'e, 2019'da yüzde 36'ya ve nihayet Cumhuriyet'in 100'üncü yılında yüzde 40'a yükseltilmesi öngörülüyor.