Cari dengede iyileşmeye nisan molası

Nisanda 5,3 milyar dolarla son 9 ayın en yüksek aylık cari açığı verildi. Dört aylık açık ise 16,1 milyar dolarla geçen yılın aynı döneminin yüzde 45,7 altında.

Cari işlemler açığı nisan ayında 5,3 milyar do­larla piyasa beklentile­rinin altında gelmekle birlikte, son dokuz ayın en yüksek aylık açığı verildi. Buna rağmen ilk dört aydaki kümülatif açık 16,1 milyar dolarla geçen yılın eş dö­neminin 13,5 milyar dolar (yüz­de 45,7) altında kaldı.

Uygulanmakta olan ekono­mik programın enflasyondan sonra ikinci temel mücadele alanı olan cari işlemler açığı­nın yıllıklandırılmış hacmin­de önceki sekiz ayda yaşanan kesintisiz küçülme süreci, nisan ayında devam etmedi. Mart sonunda 31,3 milyar do­lara kadar inmiş olan yıllık ca­ri açık nisanda 31,5 milyar do­lara yükseldi.

Nisan ayı gelişmeleri

Merkez Bankası’nın açıkla­dığı ödemeler dengesi istatis­tikleri kapsamında revize ve­rilere göre, nisan ayında cari işlemler açığı geçen yılın ay­nı ayına göre yüzde 3,9 artış­la 5 milyar 285 milyon dolar oldu. Cari açığa yol açan bi­leşenlerin başında gelen dış ticaret açığı; geçen yılın aynı ayına göre yüzde 7,4 büyüye­rek 7 milyar 649 milyon dola­ra yükseldi. Ödemeler denge­si tanımıyla toplam mal ihra­catının nisan ayları itibarıyla yüzde 1,6 azalarak 18 milyar 720 milyon dolara inmesi, it­halatının ise yüzde 0,9 arta­rak 26 milyar 369 milyon do­lara çıkması açığı büyüttü.

Bu kapsamda, içinde ener­ji ürünlerinin büyük ağırlık oluşturduğu genel mal ihra­catı yüzde 2,8 düşüşle 18 mil­yar 329 milyon, ithalatı yüz­de 0,3 düşüşle 24 milyar 818 milyon, bu kategorideki ay­lık açık yüzde 7,3 büyüyerek 6 milyar 489 milyon dolar oldu. Parasal olmayan altında aylık net ithalat yüzde 1,7 büyüye­rek 1 milyar 176 milyon dolar olurken, nisanda 16 milyon dolarlık da net transit ticaret geliri elde edildi.

Taşımacılık, turizm, yurt dı­şı müteahhitlik gibi hizmetler kapsamındaki faaliyetlerde gelir ve gider dengesindeki net giriş 3 milyar 110 milyon do­larla geçen yılın aynı ayındaki girişin yüzde 5,2 altında kal­dı. Hizmetler alanında en yük­sek aylık net gelir 2 milyar 548 milyon dolarla “seyahat” (tu­rizm) kalemin­den elde edildi.

Doğrudan ya­tırımlar ve port­föy yatırımla­rı kapsamındaki gelir-giderler ile faiz gelir giderle­rini kapsayan “bi­rincil gelir den­gesi”nde 1 milyar 355 milyon net çı­kış, işçi gelirleri, kişisel transferler gibi kalem­leri kapsayan “ikincil gelir den­gesi”nde 609 milyon dolar net giriş kaydedildi.

Dört aylık açık 16,1 milyar dolar

Geçen yılın ilk dört ayın­da 29 milyar 671 milyon do­lar olan cari açık, bu yıl aynı dönemde yüzde 45,7 (13 mil­yar 546 milyon dolar) küçüle­rek 16 milyar 125 milyon do­lar düzeyinde gerçekleşti. İlk dört aylık dönemler itibarıy­la dış ticaret açığının yüzde 39,7 küçülerek 36 milyar 649 milyon dolardan 22 milyar 102 milyon dolara gerileme­si, bu küçülmede belirleyici oldu. Hizmetler dengesinde dört ayda 10 milyar 310 mil­yon dolarla geçen yılın yüz­de 4,4 altında bir giriş kayde­dildi. Dört ayda birincil gelir dengesinde net 4 milyar 669 milyon dolar net giriş, ikincil gelir dengesinde ise 336 mil­yon dolarlık net giriş yaşandı.

Rezervde dört ayda 25 milyar dolar erime

Cari açığın finansmanına bakıldığında, doğrudan yatı­rımlarda nisandaki net 856 milyon dolarlık net girişle bir­likte ilk dört ay itibarıyla 1 mil­yar 141 milyon dolara ulaşan toplam net girişin geçen yılın aynı dönemindeki tutarın yüz­de 42,9 altında kaldığı görül­dü. Portföy yatırımlarında ni­sanda 2 milyar 23 milyon do­larlık net giriş yaşandı ve ilk dört aydaki net giriş 5 milyar 780 milyon dolara ulaştı. Yurt içi bankaların yurt dışı muha­birlerindeki efektif ve mevduat varlıkları, yurt dışı bankaların yurt içindeki mevduatları, ge­nel hükümet, bankalar ve reel sektörün yurt dışından sağla­dığı kredileri kapsayan “diğer yatırımlar” kaleminde nisan ayında 351 milyon dolar giriş, ilk dört ay itibarıyla ise 922 milyon dolar net çıkış yaşandı.

“Net hata noksan” kalemin­de izlenen kayıt dışı çıkışlar ni­sanda 327 milyon, ilk dört ay­da 14 milyar 985 milyon dolara ulaştı. Resmi rezervlerde ni­sanda 2 milyar 392 milyon, dört ayda 25 milyar 110 milyon dolar net erime meydana geldi. Bu­na göre ilk dört dış kaynak gi­rişi yeterli olmadığı ve net ha­ta noksan kalemindeki çıkışlar fazla olduğu için cari açığın fi­nansmanı büyük oranda rezerv kullanımı ile karşılandı.

  Yıllık açık 8 ay sonra büyüdü

 Yıllık bazda cari açık ise sekiz ay süren kesintisiz küçülme sürecinin ardından nisanda yeniden büyüyerek 31,5 milyar dolara yükseldi. Revize verilere göre geçen yılın nisan sonundaki 55,2 milyar dolarlık düzeyinden mayısta 57 milyar dolara çıkan yıllık cari açık, haziranda 53,6 milyar, temmuzda 56,2 milyar dolar olmuş ve izleyen dönemde kesintisiz bir düşüş süreci ile bu yıl mart sonunda 31,3 milyar dolara kadar inmişti. Nisandaki yükselişe rağmen yıllık cari işlemler açığı bir yıl önceki düzeyinin 23,7 milyar dolar altında bulunuyor.

Cari açıkta Nisan 2023-Nisan 2024 dönemindeki kapanma oranı yüzde 43 düzeyinde. Geçen yılın sonlarında hazırlanan Orta Vadeli Program’da (OVP) cari işlemler açığının bu yılın tümünde 34,7 milyar dolara düşürülmesi hedefleniyor. Yıllık cari açık bu yıl şubat sonunda 31,9 milyar dolarla OVP hedefinin de altına indi ve nisandaki yükselişe rağmen bunun altında kalmaya devam etti.

  Nisanda altın ve enerji hariç denge de açık verdi

 Altın ve enerji hariç cari işlemler dengesi on ay sonra ilk kez nisanda 497 milyon dolarla açık verdi. Geçen yılın nisan ayında 218 milyon, mayıs ayında 1 milyar 217 milyon dolar açık veren altın ve enerji hariç cari denge, izleyen dönemde ise sürekli fazla vermişti. Bu bazda özellikle geçen yılın ikinci yarısında aylık 7 milyar doları aşan cari fazla hacimleri görülmüştü. Altın ve enerji hariç dengedeki fazlada geçen yıl son çeyrekte başlayan küçülme, bu yıl ilk çeyrekte devam etti ve denge nisanda eksiye geçti.

Bu trende rağmen, geçen yıl ilk dört ayda 3 milyar 98 milyon dolar olan altın ve enerji hariç kümülatif cari fazla, bu yıl aynı dönemde 5 milyar 433 milyon dolarla bunun yüzde 75 üzerinde oluştu. Geçen yıl nisan sonu itibarıyla 46 milyar 457 milyar dolar olan son bir yıldaki altın ve enerji hariç cari işlemler fazlası ise bu yıl nisan sonu itibarıyla yıllık bazda 35 milyar 738 milyon dolarla bunun yüzde 23 (10,7 milyar dolar) altına indi.