Cari açık Merkez Bankası döviziyle finanse edilecek, rezerv 17 milyar er

Hükümetin revize hedeflerine göre bu yılın cari işlemler dengesi açığı 11 milyar dolar düzeyinde öngörülüyor. IMF ise hazırladığı Türkiye raporunda cari açığın 7 milyar dolar civarında gerçekleşeceğini tahmin ediyor, ama hükümetin hedefi artık 11 milyar dolar. Cari işlemler dengesinde ocak ayında 254, şubat ayında 343 milyon dolar olmak üzere ilk iki ayda 597 milyon dolar fazla verildi. Mart ayında ithalatın ilk iki aya göre daha yüksek düzeyde gerçekleşmesi ve ihracatla aradaki makasın görece açılması, mart ayında cari dengede fazla verilme olasılığını büyük ölçüde ortadan kaldırdı.

Cari işlemler dengesi açığının yılın tümündeki düzeyini belirleyecek olan dış ticaret açığının nasıl seyredeceği. Dış ticaret açığını da büyük ölçüde büyüme performansı ve ithalat belirleyecek. Daha önce bizim tahminlerimizde de yer alan, geçen hafta Merkez Bankası Başkanı Durmuş Yılmaz'ın da bir anlamda teyit ettiği ilk çeyrekte iki haneli küçülme ve son çeyreğe kadar küçülmenin süreceği yönündeki tahminlere göre cari açık revize hedef olan 11 milyar doların altında kalabilir. Az üreten, üretimi azaldığı için ithalatı büyük ölçüde gerileyen, ithalatının gerilemesinden dolayı az dış ticaret açığı veren bir ekonominin 11 milyar doların altında bir cari açık üretmesi beklenir. Zaten IMF'nin tahmini de bu yönde. Ancak, hükümetin hedefi 11 milyar dolar ve bu rakama göre finans hesabı oluşturuldu.

 Açık nasıl finanse edilecek?

 Ödemeler dengesinin iki temel kalemi var. Bunlar; cari işlemler dengesi ile sermaye ve finans hesabı. Öngörü bazında net hata ve noksan kalemi doğal olarak sıfır. Ancak, ödemeler dengesi bir bilanço olduğuna ve denkleştirilmesi gerektiğine göre; cari işlemler hesabı ve finans hesabının toplamının sıfır olmasını sağlayacak fark net hata ve noksanı oluşturuyor. Bir başka ifadeyle, ödemeler dengesinin diğer hiçbir kalemine yazılamayan gelir ve giderler net hata ve noksana yazılıyor.

2009 hedefine göre cari işlemler dengesinde 11 milyar dolar açık verilecek. Normalde bu açık kadar da finans hesabından giriş gerçekleşiyor olması gerekir. Oysa 2009 verilerine göre finans hesabından bir giriş beklenmediği gibi, 6.4 milyar dolarlık da çıkış öngörülüyor. Yani; cari dengedeki 11 milyar dolarlık açık ve finans hesabındaki 6.4 milyar dolarlık çıkışın bir yerden karşılanması gerekiyor.

İşte o yer, o kaynak Merkez Bankası rezervleri. Hükümetin revize ödemeler dengesi projeksiyonuna göre, 2009 yılında Merkez Bankası rezervinde 17.4 milyar dolarlık bir gerileme yaşanması öngörülüyor.

2006 ve 2007 yıllarında cari açığın üstünde bir döviz girişi olmuş ve söz konusu yıllarda Merkez Bankası rezervini 6.1 ve 8 milyar dolar artırmıştı. Geçen yıl ise resmi rezervlerden 1.1 milyar dolar kullanmak gerekmişti.

Borç ödemesi yüzünden

Finans hesabında, rezerv hariç olmak üzere 2006 yılında 38.2, 2007 yılında 44.7 milyar dolarlık bir giriş olmuştu. 2008'deki döviz girişi ise yılın son çeyreğinde küresel krizin etkisi yüzünden durmuş, tam aksine çıkış yaşanmaya başlamıştı. Buna rağmen, yılın tümündeki döviz girişi 36.2 milyar dolar olarak gerçekleşmişti.

İşte geçen yılın krize rağmen 36.2 milyar dolar olarak gerçekleşen finans hesabındaki döviz girişi bu yıl sıfırlanacak ve 6.4 milyar dolarlık çıkış yaşanacak. Bir anlamda tam 42.6 milyar dolarlık bir kötüleşme olacak.

Peki finans hesabının artıdan eksiye geçmesinde en büyük etkiyi hangi kalem mi yapacak? Reel sektörün borçlanmasının negatife dönmesi.

Ağırlıklı olarak reel sektörün dış borçlanma ve borç ödemesini gösteren "diğer yükümlülükler" kalemindeki "yükümlülükler" alt kalemi artı 32.8 milyar dolardan eksi 14 milyar dolara düşecek. Yani reel sektör, geçen yıl borcunu 32.8 milyar dolar artırmışken, bu yıl 14 milyar dolar ödeme yapma durumuyla karşı karşıya kalacak.

2010 ve 2011'deki durum

Bu yıl 11 milyar dolar olarak öngörülen cari işlemler dengesi açığında 2010 ve 2011 yılları hedefi 18.6 ve 26.4 milyar dolar. Gelecek yıldan itibaren, cari açığın finansmanında yine normale dönülmesi, yani açığın finans hesabındaki döviz girişiyle karşılanması öngörülüyor. Finans hesabında bu yıl 6.4 milyar dolar düzeyinde beklenen çıkışın, gelecek yıl 25.1 milyar dolarlık bir girişe döneceği, 2011'de bu rakamın 32.1 milyar dolara ulaşacağı umuluyor.

Finans hesabında bu girişlerin gerçekleşmesi, kuşkusuz uluslararası koşulların elverişli hale gelmesine bağlı. Belli ki ödemeler dengesiyle ilgili 2010 ve 2011 yıllarının projeksiyonları yapılırken, küresel krizin 2010'dan itibaren büyük ölçüde geride kalacağı varsayılıyor. Eğer gidişat pek beklenen gibi olmaz ve Türkiye dış kaynak temininde sorun yaşamaya devam ederse elbette 2010 için öngörülen 25.1 milyar da, 2011 için öngörülen 32.1 milyar da sağlanamayacak demektir.

Bu düzeyde dış kaynak sağlanamazsa iki durumdan biri yaşanacaktır. Ya cari işlemler dengesinde sağlanan dış kaynak ölçüsünde açık verilecek, yani açık azalacaktır ya da 2009'da olduğu gibi izleyen yıllarda da Merkez Bankası rezervini kullanmak gerekecektir.