Cari açık (döviz açığı) olağan döviz gelirleri (ithalat, turizm gelirleri ve diğerleri) ile olağan döviz giderleri (ithalat ve diğer döviz harcamaları) arasındaki farktan oluşur.
Bizim başlıca döviz gelirlerimiz ihracat gelirleri ile net turizm gelirleridir. Başlıca döviz giderimizi ithalat harcamaları oluşturur.
2014 yılının ilk 3 ayında net turizm geliri (yabancı turist geliri ile yerli turistin yurt dışı harcamaları arasındaki fark) pek değişmedi. 2013 yılının ilk 3 ayında 3.4 dolar idi, bu yılın aynı döneminde 3.5 milyar dolar oldu.
Ama dış ticaret açığımız ( ithalat ile ihracat arasındaki fark) küçüldü. Bu yıl ilk 3 ayda (geçen yılın aynı dönemine göre) ihracat 3.2 milyar dolar arttı. İthalat 1.3 milyar dolar azaldı. Sonuç olarak 3 aylık dış ticaret açığı, 2013 yılının aynı dönemindeki açığa göre 4.5 milyar dolar daha az oldu.
Dış ticaret açığı (ithalat ile ihracat arasındaki fark), sonunda cari açığın (ülkenin olağan döviz gelir ve giderleri arasındaki farkın) ne olacağını belirler.
2014 yılın Ocak-Mart döneminde dış ticaret açığı 2013 yılının dış ticaret açığının 4.5 milyar dolar altına inince, 2013 yılının ilk 3 ayında 16.5 milyar dolar olarak gerçekleşen cari açık, bu yılın ilk 3 ayında 5 milyar dolar azalarak 11.4 milyar dolara geriledi.
(TÜİK, dış ticaret açığını hesaplarken ihracatı FOB, ithalatı CİF olarak değerlendirir. Merkez Bankası cari açık hesabında ithalatı da, ihracatı da FOB olarak hesaplar. Bunun için, TÜİK’in “Dış Ticaret Açığı” rakamı ile Merkez Bankasının “Mal Dengesi Açığı” rakamı farklıdır.)
Ocak-Mart döneminde cari açıktaki gerileme tamamiyle “altın”a dayanıyor.
2013 yılının ilk 3 ayında altın ithalatı, altın ihracatından 2.7 milyar dolar daha fazla idi. Bu yıl ihracat ithalatın 2.5 milyar dolar üzerinde. Sonuç olarak 2014 yılının ilk 3 ayında daha az altın ithal ederek daha fazla ihraç ettiğimiz için, altın ticareti cari açıkta 5.2 milyar dolar küçülmeye yol açtı.
Demek ki altının olumlu etkisi hariç 2014 yılının ilk 3 aylık cari açığı ile geçen yılın cari açığı aynı. Demek ki cari açıkta, (altın hariç) yapısal bir değişim olamamış durumda.
Cari açık (şöyle veya böyle ) küçülme eğilimini sürdürüyor ama, ne kadar küçülür ise küçülsün, açığı kapatacak miktarda döviz girişine ihtiyacımız var. Dışarıdaki ve içerideki olumsuz gelişmeler sonucu bu yılın başından beri sermaye hareketi ile ülkeye net döviz girişi olmadı. Tersine 39 milyon dolar net çıkış gerçekleşti.
Portföy yatırımlarından 2.4 milyar dolar, kredilerden 713 milyon dolar net çıkış,doğrudan sermayede 3.1 milyar dolar net giriş gerçekleşti. Bu 3 kalemdeki giriş çıkışın sonucu net 39 milyon dolar döviz çıkışı oldu.
Üç ayda açık 11.4 milyar dolar. Döviz girişi yok. Çıkış net 39 milyon dolar. İyi de… Açık nasıl kapatıldı?
Allah nereden geldiği belli olmayan dövizi eksik etmesin. İnanılacak gibi değil... Gökten döviz yağar gibi bir yerlerden döviz yağıyor. 3 ayda bir yerlerden Türkiye’ye 6.6 milyar dolar döviz girdi.
Ocakta 2.2 milyar dolar, şubatta 1.9 milyar dolar, martta 2.4 milyar dolar nereden geldiği belli olmayan döviz girişi gerçekleşti.
Halbuki geçen yılın ilk 3 ayında ülkeden nereye gittiği belli olmayan3.8 milyar dolar döviz çıkışı vardı.
Açığın küçülmesine, nereden geldiği belli olmayan dövizin bolluğuna rağmen, yılın ilk 3 ayında açığı kapatacak döviz girişi olamadı.
Bizim için önemli olan Doğrudan Yatırım, Portföy Yatırımı için gelen döviz ile kredi girişidir. Sermaye hareketinin bu 3 kanalı henüz tıkalı. Nereden geldiği belli olmayan döviz de yetmeyince, mecburen döviz rezervlerinden açığı kapatıyoruz.
Bu yılın ilk 3 ayında açığı kapatmak için döviz rezervlerinden 4.8 milyar dolar yedik. Halbuki geçen yılın ilk 3 ayında sermaye hareketi ile o kadar bol döviz girişi olmuştu ki, sadece açık kapatılmamış, döviz rezervlerine de 7.4 milyar dolar döviz eklenmişti.