Cari açık şubatta da düştü. Geçen yıl 3.3 milyar dolar olan açık, bu yıl 1.8 milyar dolarda kaldı. İki aylık açık da 5.8 milyar dolardan 4.1 milyar dolara indi. Şubat itibariyle oluşan yıllıklandırılmış cari açık da 30.5 milyar dolar oldu.
Cari açıkta ilk iki ayda kaydedilen gerileme önümüzdeki aylarda giderek yavaşlayacak. Zaten yıllık bazda da 2016 sonu için öngördüğümüz düzeye neredeyse geldik sayılır. 2016-2018 dönemi orta vadeli programında bu yılın cari açığı 28.6 milyar dolar olarak öngörülüyor. Şubat sonu gerçekleşmesi olan 30.5 milyar dolarla arada yalnızca yaklaşık 2 milyar dolar kaldı. Yani, yılın kalan on aylık döneminde yıllık cari açığın 2 milyar dolar daha azalması gibi bir durumla karşı karşıya olacağız. En azından öngörü bazında böyle bir durum söz konusu.
Dolayısıyla ocak ayı ödemeler dengesi verilerini değerlendirirken de vurguladığımız gibi cari açıkta artık öyle çok büyük tutarlı gerileme yaşanan dönemler geride kalıyor. Hani nasıl enflasyonu tek haneye indirdikten sonra yüzde 5'lere çekmek, yüzde 50'lerden, 60'lardan tek haneye inmekten daha zorsa, aynı durum bir ölçüde cari açık için de geçerli. Cari açığı da 60-70 milyar dolarlardan 30 milyar dolar civarına indirdik indirmesine de, bundan sonraki iniş daha da zor olacak. Zaten daha aşağısı da en azından şimdilik pek beklenmiyor.
Hesapta olmayan olumsuzluklar
Cari açık birkaç yıl içinde belirgin bir şekilde geriledi ve bundan sonra iniş için pek hareket alanımız kalmadı. Ama bir riskle karşı karşıyayız; yeniden artış riskiyle...
Bu yılın ödemeler dengesi hedefleri ortaya konulurken dikkate alınmayan, alınması da mümkün olmayan olumsuzluklar söz konusu. İhracattan sonraki en büyük döviz geliri kalemimiz olan turizmde işler iyi gitmiyor, bunu biliyoruz. Bu yıl turizmde ya da ödemeler dengesindeki yeni tanımıyla seyahat kaleminde 27 milyar dolarlık bir gelir öngörmüştük. Ama toplam turist sayısındaki azalma çok yüksek değilse bile, bizim için iyi döviz bırakan, iyi harcama yapan ülkelerden gelen turistlerin sayısında önemli ölçüde gerileme yaşanacağının anlaşılması, bu da yetmezmiş gibi o ülke yönetimlerinin vatandaşlarına Türkiye'ye gitmemeleri konusunda uyarı üstüne uyarıda bulunmaları turizme ilişkin kaygıların iyice artmasına yol açıyor.
Başlangıçta öngördüğümüz 27 milyar dolarlık turizm gelirinin 15 milyar doları ancak bulacağı dile getiriliyor, tahminler bu yönde. Böyle bir gerçekleşme, hedeflediğimiz 28.6 milyar dolarlık cari açığın, diğer döviz gelir ve giderine ilişkin kalemler sabit kaldığı takdirde, 40 milyar doları bulacağı anlamını taşıyor.
Yani biz şu anki gidişata, eğilime bakarak cari açığın hızını keserek de olsa düşmeye devam edeceğini söylüyoruz söylemesine ama, tam tersine bir şekilde cari açığın yönünü yeniden yukarı çevirme olasılığı da hiç yok değil.
Turizmdeki kaybı başka şekillerde kapatabilir miyiz, o da pek mümkün görünmüyor. Örneğin ihracat 155.5 milyar dolarlık hedefin çok üstüne çıkarak turizmdeki açığı kapatabilir mi, zor. Ya da ithalat 210.7 milyar dolarlık öngörünün altında kalır mı, belki. Ama ithalatın bu düzeyin altında kalması hangi etkenlerden kaynaklanır, bu durum genel anlamda işimize yarayan bir sonuç doğurur mu, tartışmalı.
Dolayısıyla cari işlemlerde ilk iki ayın verilerine bakarak çok belirgin bir eğilimden söz etmek ve kesin yargılara varmak kolay değil. Şimdilik söylenebilecek olan, cari açığın eskisi kadar hızlı olmamakla birlikte daralmaya devam ettiği ve her şey öngörüldüğü gibi giderse yıllıklandırılmış açığın bir süre sonra yatay seyretmeye başlayacağı.
Yabancıların durumu
Turizmde ortaya çıkabilecek kaybın doğrudan cari açığa yansımasının olmazsa olmaz koşulu, finans hesabından o miktarda artı giriş olması.
Net hata ve noksanı yok varsayarsak, yaklaşık 29 milyar dolar olarak öngörülen cari açık için bir o kadar finansman sağlanması gerekir. Hep vurgulayageldiğimiz gibi, önce cari açık verilip, ardından finansman sağlanmadığına göre, finansman sağlamak durumundayız ki açık verelim. Yani eğer 29 milyarın üstünde para girişi olmazsa, cari açık 29 milyarın üstüne zaten çıkamaz. Turizmden eksik para gelmesi bu durumu değiştirmez. Ama çare olarak Merkez Bankası rezervine başvurulur, o ayrı bir durum.
Dolayısıyla turizmdeki kaybın cari açığa yansıması ancak be ancak bu açığı kapatacak kadar ek kaynak bulunmasıyla mümkündür.
İşte bu kaynak nereden bulunabilir? Yabancılar ilk iki ayın verilerine göre Türkiye'ye daha sıcak bakıyorlar. Yabancıların hisse senedi ve DİBS hareketlerine üç aylık gerçekleşme bazında bu köşede 8 Nisan'da yer verdiğimizi de belirtelim.
Ama finans hesabı yalnızca yabancıların doğrudan yatırımları ya da portföy yatırımlarından oluşmuyor. Bir de borçlanma var. Her ne kadar şubat ayında diğer yatırımlar başlığında toplanan bu kalemde 1.7 dolarlık çıkış olmuşsa da, iki ayın toplamında 2.6 milyar dolarlık bir giriş gerçekleşti. İki aydaki toplam finansman girişi de 2.9 milyar doları bulmuş durumda.
Cari açığın bu yıl içinde öngörülen 28.6 milyar dolar civarında mı oluşacağını, yoksa turizmde öngörülenin altında kalacak giriş yüzünden daha yukarı mı tırmanacağını, işte finans kalemindeki bu hareketler belirleyecek. Yani öncelikle bakmamız gereken cari açığın düzeyi değil, finans kaleminde ne gibi hareketler olduğudur.
Şubat
Şubat
Ocak-Şubat
itibariyle
2016
2015
2106
2015
yıllık
A-Cari işlemler hesabı
-1,785
-3,309
-4,123
-5,753
-30,511
B-Sermaye hesabı
0
0
15
-2
-4
C-Finans hesabı (net) (a+b)
1,093
798
-2,289
-1,841
-23,213
a-Finans hesabı (brüt)(*)
447
1,897
-2,898
-4,759
-9,073
Doğrudan yatırımlar
-140
-835
-420
-2,371
-9,779
Portföy yatırımları
-1,086
195
81
-1,395
16,974
Diğer yatırımlar
1,673
2,537
-2,559
-993
-16,268
b-Rezerv varlıklar(**)
646
-1,099
609
2,918
-14,140
D-Net hata ve noksan
2,878
4,107
1,819
3,914
7,302
(*) Döviz girişi yükümlülük artışı anlamına geldiği için negatif, çıkış ise yükümlülük azalışını
gösterdiği için pozitif işaret alıyor.
(**) Eksi, rezervden kullanımı, artı ise rezerve ekleme yapıldığını gösteriyor.