Büyümeyi halka anlatmak için genelde kişi başı milli gelir rakamı kullanılır. Cari döviz kuru ile 3.500 dolarlardan 10.500 dolarlara geldik denilir. 2012 yılında kişi başı milli gelir (cari dolar fiyatı ile) maalesef sadece 38 dolar artabildi. 10.466 dolardan 10.504 dolara yükselebildi.
Kişi başı milli gelir 2008 yılında da bu seviyelerde idi. 10.438 dolar idi. Görülüyor ki, geçen 5 yılda önemli bir artış yok.
Üretim artarsa büyürüz. Ekonomi büyür ise milli gelir (ülkenin geliri), sonra da kişi başına düşen milli gelir artar.
Üretim, talep var ise artar. Kimse satamayacağı mal ve hizmeti üretmeye soyunmaz. Burada “yumurta - tavuk ilişkisi” var. Dış talep (ihracat) ve iç talep olacak ki üretim artsın. Üretim artacak ki, gelir artışına dayalı iç talep artsın.
2012’de hükümet cari açığı küçültmek için frene basınca iç talep daraldı.
- 2011’de halkın tüketimi yüzde 7.7 artmıştı. 2012’de yüzde 0.7 azaldı.
- Toplam yatırım harcamaları 2011’de yüzde 18 artmıştı. 2012’de yüzde 2.5 azaldı.
- Nüfus artarken halkın tüketim harcamaları 78.7 milyar TL’den 78.2 milyar TL’ye, yatırım harcamaları 29.8 milyar TL’den 29 milyar TL’ye geriledi.
2012 yılında ihracat artışı devam etti ama iç talep olmayınca üretim artamadı.
- Tarımda üretim artışı yüzde 6.2’den yüzde 3.5’a düştü.
- Sanayi 2011’de yüzde 10 büyümüştü. Büyüme 2012’de yüzde 1.9 oldu.
- İnşaatta büyüme yüzde 11.5’den yüzde 0.6’ya indi.
- Ticaret kesiminde bir yıl önce yüzde 11.2 olan büyüme, 2012 yılında yüzde 0.1 olarak gerçekleşti.
- İşte bütün bunların sonunda büyüme beklenenin altında yüzde 2.2 oranında kaldı.
Bizim tasarruf oranımız düşük olduğu halde tüketime giden gelirimiz harcamaları karşılayamıyor. 2012 yılında iç tasarruf oranımız (gelirden harcanmayan, tasarrufa-yatırıma giden pay) yüzde 14.4 oldu. Basit anlatım ile 100.0 gelirimizin 85.6’sını tükettik. Ama bunun üzerine yurtdışından gelen, başkalarının gönderdikleri tasarrufları da harcadık.
2012’de milli gelirimiz 100 iken, harcamalarımız105.2 oldu. Açık anlatımıyla cari açığın finansmanı için gelen dövizi harcamasak, talep daha küçük kalacak, büyüme hızı daha fazla gerileyecekti.
Tekrar dönemim 2013 yılına...Büyümenin hızlanması üretim artışına bağlı. Üretim artışı iç talebin canlanmasına, ihracatın artmasına bağlı.
İhracat da beklenen ölçüde artış gerçekleşemiyor. Bu durumda iç talepdeki fren kaldırılır ise piyasa canlanacak, üretim artacak, büyüme geçen yılın üzerine çıkacak demektir.