Yılın ilk çeyreğinde büyüme hızı yüzde 4.69’u bulunca ekonominin gidişatı ve dengeleri üzerine iyimser yorumlar artmıştı. Oysa büyümenin altyapısı sorunluydu ve dengesi bozuktu. Kamu harcamaları ve özel tüketime dayalı büyümenin yatırım ve dış ticaret ayakları aksıyordu.
İkinci çeyrekte büyümenin dış ticaret ve yatırım ayakları aksamaya devam ederken özel tüketim ayağı da sancılandı. Geriye sadece kamu ayağı kaldı. Kamu ayağının da tek başına ekonomiye taşıma gücü ve şansı yok.
Sayfadaki iki tablo ekonomik büyüme ile özel tüketim harcamalarının performansında birinci çeyrekten ikinci çeyreğe nasıl bir değişim olduğunu gösteriyor. Ortaya çıkan resim birinci çeyrekteki yüzde 4.69’luk büyüme hızının neden bu kadar kısa ömürlü olduğunu, neden sürdürülemediğini de açıklıyor.
* İlk çeyrekte büyümeyi sürükleyen ana unsur olan özel tüketim, ikinci çeyrekte hız kesti. Büyümenin diğer ayakları aksarken, içeride ve dışarıda tonla ekonomik ve siyasi sorun varken, özel tüketimin canlılığını sürdürmesi beklenemezdi. Nitekim ilk çeyrekte yüzde 7.07’yi bulan özel tüketim büyümesi, ikinci çeyrekte 1.84 puanlık bir hız kaybı ile yüzde 5.23’e geriledi. Özel tüketim artış hızının, üçüncü çeyrekte daha da zayıflaması sürpriz olmayacak.
* Özel sektör yatırımları ilk çeyrekte yüzde 0.82 daralmıştı, ikinci çeyrekte düşüş hızı ikiye katlandı ve özel yatırımlardaki daralma yüzde 1.61’e ulaştı. Özel sektörün makine ve teçhizat yatırımlarında ilk çeyrekte yüzde 1.93 olan küçülmenin ikinci çeyrekte yüzde 5.75’e kadar yükselmesi, özel kesimin yatırım eğilimi konusunda olumsuz yönde ciddi bir işaret.
* İhracat ilk çeyreğe göre çok ciddi bir performans kaybına uğrarken ithalat artış hızını daha da yükseltti. İlk çeyrekte ihracat yüzde 2.35 büyürken, ikinci çeyrekte 2.18 puanlık bir hız kaybı ile sadece yüzde 0.18 büyüdü. İhracat yerinde sayarken ithalattaki büyüme hızı, 0.46 puan daha artarak yüzde 7.27’den yüzde 7.73’e çıktı. Dış ticaret ilk çeyrekte büyümeyi 1.47 puan aşağı çekmişti, ikinci çeyrekte 2.15 puan aşağı çekti. Doğal olarak cari açığın gayrı safi yurtiçi hasılaya (GSYİH) oranı da yükseldi. Üç aylık cari açığın, üç aylık GSYİH miktarına oranı ilk çeyrekte yüzde 4.65 iken, ikinci çeyrekte yüzde 6.20 gibi oldukça riskli bir düzeye tırmandı.
* Büyümede payını artıran tek unsur ise kamu oldu. Kamunun nihai tüketim harcamalarının büyüme hızı 5.01 puan birden artarak yüzde 10.92’den yüzde 15.93’e çıktı. Kamu harcamalarındaki bu büyüme son 6.5 yılın en yüksek büyüme hızı. İlk çeyrekte yüzde 4.35 büyüyen kamu yatırımları, ikinci çeyrekte 0.33 puanlık bir hızlanma ile yüzde 4.68 büyüdü.
* Sonuç olarak kamu hariç büyüme hızı neredeyse üçte ikilik bir performans kaybı ile yüzde 3.93’ten yüzde 1.35’e düşerken, kamunun toplam büyüme hızı 3.45 puan daha artarak yüzde 9.28’den yüzde 12.73’e çıktı. Kamudaki bu büyüme hızı da son 3.5 yılın en yüksek rakamı.
* Sektörler cephesinde ise sadece inşaat, ilk çeyreğe göre daha hızlı büyüdü. Buna karşın sanayide ikinci çeyrek büyüme hızı, ilk çeyrekteki düzeyinin 2.35 puan, hizmetler 1.34 puan, tarım ise 3.44 puan altına indi.
* Özel tüketim harcamalarında da 10 temel kalem içinde ilk çeyreğe göre performans artıran sadece kira, konut, su ve elektrik harcamaları ile ağırlıklı olarak kişisel bakım ürünlerinden oluşan çeşitli mal ve hizmetler oldu. Lokanta ve otel harcamalarındaki daralma ikinci çeyrekte 10.51 puanlık sıçrama ile yüzde 11.38’e ulaşırken ilk çeyrekte yüzde 3.28 büyüyen mobilya ve ev aletleri ikinci çeyrekte yüzde 0.99 daraldı.