Maliye Bakanlığı'nın açıkladığı verilere göre bütçe mayıs ayında 5.8 milyar lira fazla verdi. Mayısta, bütçe giderleri yüzde 2.1 gerileyerek 19.1 milyara inerken, gelirlerin yüzde 31.9'luk artışla 24.9 milyara ulaştığı görüldü. Bunun sonucunda da geçen yılın mayıs ayında 610 milyon lira açık verilmişken, bu yıl 5.8 milyar liralık fazla elde edildi.
Hemen belirtelim, mayıstaki 24.9 milyar liralık gelir şimdiye kadar bir ayda sağlanmış en yüksek gelire işaret ediyor. Giderler ve gelirlerde ön plana çıkan, dikkat çeken yönler var. Giderlerin geçen yılın altında kalmasını sağlayan en büyük etken, faiz giderlerindeki azalma. Mayıs ayları itibariyle faiz giderleri yüzde 56.6 oranında azalmış durumda. Geçen yılın mayıs ayında 5 milyar lirayı bulan faz gideri, bu yıl 2.2 milyar lirada kaldı. Faiz giderinin azaldığının bir başka göstergesi de, bu harcama kaleminin yıllık içindeki payında gözlenen düşüş. Geçen yılın mayıs ayındaki faiz gideri, yıllık giderin yüzde 9.4'ünü oluşturmuştu. Bu yılın tümünde öngörülen faiz giderine göre mayıstaki gerçekleşmenin oranı ise yalnızca yüzde 3.8 oldu.
Gelir cephesine gelince… Mayısta geçen yıla göre yüzde 28 artan vergi gelirleri içinde en hızlı artışın yüzde 56'lık oranla dahilde alınan KDV'de gerçekleştiği dikkati çekiyor. Artış oranında ikinci sırada yüzde 40.2 ile özel tüketim vergisi geliyor. İthalde alınan KDV'de de yüzde 38.6'lık bir artış var.
Görüldüğü gibi bu vergilerin tümü harcamaya dayalı dolaylı vergiler. Dahilde alınan KDV ve ÖTV'deki artışı piyasadaki göreli canlanmayla açıklamak gerekiyor. Geçen yıl işler öylesine kötü gidiyordu ki, bu yılın kısmi toparlanması vergide ciddi bir artış yarattı.
Bütçedeki olumlu tablo yalnızca mayısa özgü değil; beş aylık veriler de gidişatın iyi olduğunu gösteriyor. Bütçe giderleri ocak-mayıs döneminde yüzde 5.3 artarken, gelirdeki artış yüzde 19'u buldu. Giderdeki artışın yavaşlatan etkenin, yüzde 7 gerileyen faiz harcamaları olduğu gözleniyor. Geliri ise yüzde 25 artan vergi gelirlerinin artırdığı dikkati çekiyor.
İlk beş ayın bütçe açığı yarı yarıya azalarak 10 milyara inerken, faiz dışı fazlada, faiz ödemesindeki azalmanın etkisiyle yüzde 162'lik bir artış ortaya çıktı.
İthalatın KDV'si nasıl fırladı?
İthalde alınan KDV'de ise ilginç bir tablo söz konusu. Dış ticarette ilk dört aylık verilere sahibiz; o yüzden değerlendirmeyi bu dönem için yapmak durumundayız. TÜİK verilerine göre, ilk dört aydaki ithalat, TL bazında geçen yıla göre yüzde 25 arttı. Maliye Bakanlığı'na göre ise ithalde alınan KDV ilk dört ayda tam yüzde 58 artış gösterdi. Arada müthiş bir fark var. Bu farkın, ithal ürünlerin kompozisyonundaki değişiklikten kaynaklanabileceği, yani KDV'si yüksek ürün ithalatının çok artmış olabileceği belirtiliyor.
İthalde alınan KDV'de ilk dört ayın toplamında yüzde 58 olan artış, mayıstaki artışın yüzde 39'da kalmasıyla beş ay toplamında yüzde 53'e indi.
Yüzde 1.053 artış doğru mu?
Maliye Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada mayıs ayı bütçe dengesi değişim oranı "yüzde 1053" olarak ifade ediliyor. Bu hesaplama yöntemi bize pek doğru gelmiyor. Sayıların artıdan eksiye ya da eksiden artıya geçişini yüzde ile ifade etmenin bir dizi sakıncası var. Bakanlık, yüzde 1.053'ü bulurken şöyle bir yöntem izliyor:
"610 milyon açıktan 5 milyar 812 milyon fazlaya geçişte toplam 6 milyar 422 milyon liralık bir fark oluştu. Baz rakam 610 olduğuna göre, 6.4 milyar 610'a bölünüyor ve yüzde 1.053'e ulaşılıyor. Bu yöntem doğru ise, örneğin geçen yıl mayıstaki açığı yalnızca 1 milyon lira varsayalım; toplam değişim bu durumda (5.812+1=5.813) 5 milyar 813 milyon lira olacaktı. 5 milyar 813 milyon, 1 milyonla kıyaslandığında da tam "yüzde 581.300" gibi bir oran bulunacaktı.
Yani, değişimi oluşturan fark büyüdükçe oran küçülüyor, fark küçüldükçe oran büyüyor; bu ne kadar doğru olabilir… Elbette esas olan baz rakam ama, sonuçta artıdan eksiye ya da eksiden artıya geçiş durumlarında yüzde hesaplamaktan vazgeçmek en iyi yöntemmiş gibi görünüyor.