Bütçede aslan payı faize

Merkezi yönetimin ilk beş aydaki büt­çe harcamalarının yaklaşık üçte biri faiz ödeme­si, sosyal güvenlik ve yerel yö­netimler olmak üzere üç alana giderken, deprem hasarları ve depremzedelere yönelik har­camaların toplamdaki payı sa­dece yüzde 3’te kaldı. Deprem için bütçeye konulan 1 trilyo­na yakın ödeneğin beş ayda sa­dece yüzde 12,3’ü kullanıldı.

Naki BAKIR
Naki BAKIR MAKRO BAKIŞ naki.bakir@dunya.com

Merkezi yönetimin ilk beş aydaki büt­çe harcamalarının yaklaşık üçte biri faiz ödeme­si, sosyal güvenlik ve yerel yö­netimler olmak üzere üç alana giderken, deprem hasarları ve depremzedelere yönelik har­camaların toplamdaki payı sa­dece yüzde 3’te kaldı. Deprem için bütçeye konulan 1 trilyo­na yakın ödeneğin beş ayda sa­dece yüzde 12,3’ü kullanıldı.

Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre ocak-mayıs dö­neminde Hazine yardımları ve Düzenleyici ve Denetleyici Ku­rum (DDK) gelir fazlalarından elde edilen aktarmalar hariç toplam merkezi yönetim büt­çe giderleri geçen yılın eş dö­nemine göre yüzde 97,9 artışla 3 trilyon 712,1 milyar lira oldu. Böylece bütçe yasası ile alınan 11 trilyon 89 milyar liralık yıllık ödeneğin yüzde 33,5’le üçte bir­lik bölümü ilk beş ayda harcandı.

En büyük kalem faiz

Beş aylık bütçe harcamala­rının “Program Sınıflandır­ması”na göre dağılımında, 98 ana harcama alanı içinde en büyük payı “Hazine varlıkla­rı ve yükümlülüklerinin yöne­timi” giderleri aldı.

Beş ayda­ki toplam bütçe harcamasının 481,5 milyar liralık bölümü bu alana gerçekleştirildi. Bu har­camaların da 475,1 milyar li­ra ile tamamına yakınını, iç ve dış borç faiz ödemeleri oluş­turdu. Geçen yılın eş dönemi­ne göre faiz ödemeleri yüzde 99,8, toplam Hazine varlık yü­kümlülük yönetimi giderleri yüzde 96,9 arttı.

Faiz ödeme­lerinin toplam bütçe giderleri içindeki payı yüzde 12,8, top­lam Hazine varlık ve yüküm­lülüklerinin yönetimi gider­lerinin payı yüzde 13 olarak gerçekleşti. Bütçede 1 trilyon 284,9 milyar lira olarak bu ala­na ayrılan yıllık ödeneğin yüz­de 37,9’u beş ayda kullanıldı.

Sosyal güvenliğe 432 milyar

Geçen yılın aynı dönemi­ne göre yüzde 85 artışla 432,3 milyar liraya ulaşan sosyal güvenlik gi­derleri, bütçede fa­izden sonra ikinci en büyük harcama kalemini oluşturdu. Söz konusu giderler beş ay­lık toplam harcamada yüzde 11,6 pay aldı. Yılın tümü için ayrılan 1 trilyon 237,2 milyar liralık sosyal güvenlik ödene­ğine göre beş aylık kullanım yüzde 34,9’a ulaştı.

Bütçede üçüncü büyük har­camayı, yerel yönetimleri güçlendirme programı kap­samındaki giderler oluştur­du.

Söz konusu giderler geçen yılın eş dönemine göre yüz­de 102,2 artışla 290,3 milyar liraya ulaştı, beş aylık top­lam bütçe harcamasının yüz­de 7,8’lik bölümü bu alan git­ti. Yıllık 901,2 milyar lira olan yerel yönetimleri güçlendir­me ödeneğine göre harcama­larda beş aylık gerçekleşme yüzde 32,2 oldu.

Böylece ilk beş ayda faiz, sosyal güvenlik ve yerel yöne­timler olmak üzere üç alana yapılan harcamaların toplam bütçe giderleri içindeki payı yüzde 32,4’e ulaştı.

Ocak-mayıs dönemindeki merkezi yönetim bütçe gider­lerinden tedavi edici sağlık programı 253,1 milyar lira ile yüzde 6,8, temel eğitim 229,2 milyar lira ile yüzde 6,2, top­lum güvenliği 198,7 milyar lira ile yüzde 5,4, ulusal sa­vunma ve güvenlik 176,5 mil­yar lira ile yüzde 4,8, yüksek öğretim 144,5 milyar lira ile yüzde 3,9, tarım 142,3 milyar lira ile yüzde 3,8 pay aldı. İlk beş aydaki bütçe harcamala­rında daha sonra 132,9 milyar lira ve yüzde 3,6 payla istih­dam, 126,8 milyar lira ve yüz­de 3,4 payla orta öğretim har­cama programları geldi.

Depreme düşük harcama

Tamamına yakını dep­rem hasarlarının giderilme­si, deprem konutları yapımı gibi depremzedelere yöne­lik çeşitli harcamalar için ol­mak üzere bütçenin “şehirci­lik ve risk odaklı bütünleşik afet yönetimi programı”na yıllık 906,5 milyar lira öde­nek konulmuştu. Bu alana bu yıl ocak ayında 1,1 milyar, şu­batta 10,5 milyar, martta 31,4 milyar, nisanda 25,7 milyar, mayısta 42,7 milyar lira har­candı. Yılın ilk beş ayında bu program kapsamında yapılan toplam harcama 111,5 milyar lira oldu. Buna göre beş ayda yıllık ödeneğin sadece yüzde 12,3’ü harcandı. Deprem har­camalarının beş aylık toplam bütçe harcamaları içindeki payı sadece yüzde 3 düzeyin­de gerçekleşti. Deprem gider­leri, bütçede harcama büyük­lüğüne göre 98 program için­de 12’nci sırada yer aldı.

Merkezi yönetim bütçesin­de geçen yıl ocak ayında sade­ce 0,5 milyar lira olan şehirci­lik ve risk odaklı bütünleşik afet yönetimi harcamalarının tutarı, 11 ili etkileyen Kahra­manmaraş ve Hatay merkezli büyük depremlerin yaşandı­ğı ilk ay olan şubatta 31,9 mil­yar liraya çıkmış, izleyen dö­nemde projelerin seyrine gö­re harcama tutarı değişirken, en büyük aktarım 645,9 mil­yar lira ile aralık ayında ger­çekleşmiş ve yılın tümündeki toplam harcama 894,9 milyar liraya ulaşmıştı.

Bütçenin yüzde 91’i 20 alana

Yılın ilk beş ayında yöne­tim ve destek programına bütçenin yüzde 3’ü oranında 110 milyar, yoksullukla mü­cadele ve sosyal yardımlaş­maya yüzde 2,7’si oranında 99,3 milyar, enerji arz güven­liği, verimliliği ve enerji piya­sası için yüzde 2,6’sı oranın­da 98,2 milyar, hukuk ve ada­let programına yüzde 2,5’i oranında 93,5 milyar, koru­yucu sağlığa yüzde 1,9’u ora­nında 71,3 milyar, kara ula­şımına yüzde 1,9’u oranında 68,9 milyar, engellilerin top­lumsal yaşama katılımı ve özel eğitim için yüzde 1,5’i oranında 55,8 milyar ve top­rak ve su kaynaklarının kul­lanımı ve yönetimine toplam giderin yüzde 1,1’i oranında 41,2 milyar lira harcandı.

Böylece harcama büyük­lüğüne göre ilk 20 progra­ma toplam harcama 3 tril­yon 357,7 milyar liraya ulaş­tı. Diğer 78 programa beş ayda yapılan toplam harca­ma ise 354,2 milyar lira oldu. Beş ayda program dışı gider­ler de 347,5 milyar lira olur­ken, 347,4 milyar liralık Ha­zine yardımları ve DDK ge­lir fazlası ile 3 trilyon 712,1 milyar lira olan toplam bütçe giderinin yüzde 90,5’ini ilk 20 alana, yüzde 9,5’ini diğer 78 alana yapılan harcamalar oluşturdu.

Ödenek kullanımında 1’inci Cumhurbaşkanlığı

İlk beş ayda, program sı­nıflamasına göre 98 harca­ma alanı içinde en yüksek ödenek kullanımı Cumhur­başkanlığında gerçekleş­ti. Yıllık 5,4 milyar lira olan yıllık ödeneğin yüzde 77,5’i oranındaki 4,2 milyar liralık bölümü beş ayda harcandı. Yıllık ödeneğe göre beş ay­da gerçekleşen harcama ora­nında bu alanı yüzde 58,3’le stratejik yönetim ve kay­nak tahsisi programı, yüzde 57,1’le kamu gelirleri yöneti­mi, yüzde 57 ile turizmin ge­liştirilmesi, yüzde 55,8’le is­tihdam ve aynı oranla hayat boyu öğrenme programları izledi. Ödenek kullanım ora­nında daha sonra yüzde 54,7 ile finansal sistemin gelişti­rilmesi ve sigortacılık, yüz­de 54,6 ile ticaretin düzen­lenmesi, geliştirilmesi ve ko­laylaştırılması, yüzde 50,1’le dış politika, yüzde 49’la spo­run geliştirilmesi ve destek­lenmesi, yüzde 48,7 ile milli kültür programları ve yüzde 48,4’le din hizmetleri ve yay­gın din eğitimi geldi.

DİĞER YAZILARI Beyaz yaka işsizliği alarm verdi Bütçe 2025’e de yüksek açıkla başladı
Sekiz yılda 132 milyar TL ödendi Cari açıkta yeniden büyüme eğilimi Dış ticaret fiyat dengesinde iyileşme  
Tüm yazılarını göster