Bütçede 2009'da açıldık, önümüzdeki üç yılda ise kemer sıkmaya söz

2009 yılının büyüklükleri aslında çok şanssız bir dönemde belirlendi. Küresel krizin ayak sesleri duyuluyordu duyulmasına ama doğrusu şiddetinin bu düzeyde olacağını tahmin eden pek kimse yoktu. Türkiye, işte böyle bir ortamda, geçen yılın eylül-ekim aylarında 2009 yılı programını ve bütçesini yaptı. Ekonomi yüzde 4 büyüyecekti, bütçede yalnızca 10 milyar lira açık verilecekti. Ancak küresel kriz tüm dünya ekonomilerini kıskaca aldı; bu kıskaçtan Türkiye ekonomisinin soyutlanması tabii ki düşünülemezdi. Ayrıca bizdeki etkiyi daha da artıran bir de seçim söz konusuydu, 29 Mart'ta yerel seçimleri yaptık ve bu yüzden bütçe dengelerimiz biraz daha bozuldu.

Bütçe açığına ilişkin başlangıçta 10 milyar lira olan hedef, daha sonra 48 milyara revize edildi. Ancak, ilk sekiz ayda 31 milyar liralık açığa ulaşınca, 48 milyarın da anlamsız kaldığı anlaşıldı ve geçtiğimiz günlerde açıklanan orta vadeli program kapsamında bütçe açığında yeni revize hedef 63 milyar lira olarak belirlendi. Daha önce de vurguladık; yıllık açığın 63 milyara ulaşmama olasılığı var. Belli ki, yüksek belirlenen açığın altında kalınırsa bunun psikolojik etkisinden yararlanılmak isteniyor.

Gelir düşük, harcama yüksek

2009 yılı bütçesinde harcama 259 milyar, gelir 249 milyar olarak öngörülmüştü. Ancak, orta vadeli program kapsamındaki son revizeye göre, harcamanın 267 milyara çıkacağı, gelirin ise 204 milyarda kalacağı bekleniyor.

Başlangıç hedefine göre giderin 8 milyar artması, gelirin ise 45 milyar azalmasıyla denge toplamda 53 milyar bozuluyor. Başlangıçta öngörülen 10 milyar liralık açık da, bu 53 milyarla birlikte 63 milyarı buluyor.

2009'un acısı çıkacak

Türkiye, 2009'u bütçe açısından hor kullandı ya da kullanmak durumunda kaldı. Gelirler, daha çok küresel krizin etkisiyle daralan ekonomi yüzünden vergi gelirleri ayağı yönüyle aksadı. Giderler ise ağırlıklı olarak yerel seçimler yüzünden öngörülenin üstüne çıktı. Sonuçta 2009 bütçe yönüyle kayıp yıllardan biri oldu. Bu kaybın acısı bir şekilde çıkarılmak durumunda, onun için de gözler önümüzdeki yıllara çevrildi.

Yüksek Planlama Kurulu, 2010-2012 dönemini kapsayan orta vadeli mali planı hazırladı. Kurul, 24 Aralık 2003 tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanan 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu'nun öngördüğü çok yıllı mali plan çerçevesinde genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinin önümüzdeki üç yıla ilişkin bütçe ödenek teklif tavanlarını belirledi. Bu idareler tarafından eylül ayı sonuna kadar Maliye Bakanlığı'na iletilmesi gereken teklif tavanları da idare bazında ilan edildi.

Genel bütçe kapsamındaki idareler, gelecek yıl için en fazla 268.3 milyar liralık ödenek talebinde bulunabilecekler. Bu rakam, 2009'un 254.7 milyarına göre yüzde 5.4'lük bir artış anlamına geliyor.

2011 için belirlenen 278.9 milyar liralık tavan, 2010'a göre yüzde 4'lük bir artışa izin verileceğini gösteriyor. 2012'nin 294 milyarlık tavanı da, 2011'e göre yüzde 5.4'lük artışın üstüne çıkılamayacağı anlamını taşıyor.

Borç, Hazine'yi yine birinci yapıyor

Borç ödemeleri için ayrılması gereken kaynak, Hazine Müsteşarlığı'nı en çok ödenek alabilecek kurum konumunda tutmaya devam ediyor. Hazine gelecek yıl 68.8, 2011'de 67.5, 2012'de ise 67.9 milyara kadar ödenek talebinde bulunabilecek. Faiz oranlarındaki düşüş umudu, Hazine'nin 2011 ödenek tavanının 2010'a göre yüzde 2 daha az olacağını gösteriyor. 2012 yılındaki artış ise yalnızca yüzde 0.6 olabilecek. Yapılan projeksiyona göre Hazine, gelecek yıl 56.7 milyar, 2011'de 55.2 milyar, 2012'de ise 55.4 milyar lira faiz ödemesi gerçekleştirecek. 

Ödenek büyüklüğünde sıra değişmiyor ve Hazine'yi Maliye Bakanlığı izliyor. Önümüzdeki üç yıl için Maliye Bakanlığı 51.7 milyar, 55.1 milyar ve 59.7 milyara kadar ödenek talebinde bulunabilecek.

Bütçe tasarısı 17 Ekim'de Meclis'te

Bu arada, 2010 yılı bütçe yasa tasarısını TBMM'ye sunmak için yaklaşık üç haftadan az süre kaldı. Anayasa gereğince bütçe tasarısının mali yılbaşından 75 gün önce Meclis'e sunulması gerekiyor. Bu tarih de 17 Ekim'e denk geliyor.