Bütçe ve işsizlik

İki önemli veri sığıverdi düne. Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, mart ve dolayısıyla ilk üç ayın bütçe gerçekleşmesini açıkladı; TÜİK de ocak ayının işgücü istatistiklerini.

Daha iyi veriler söz konusu olabilirdi ama, dün açıklananlar da ilk bakışta hiç de fena değilmiş gibi görünüyor. Ne var ki, bütçeye biraz detaylı bakınca işlerin giderek sarpa saracağını söylemek gerekiyor.

İşsizlikle başlayalım… Aralık, ocak ve şubat ortalamasını gösteren ve ocak verisi olarak açıklanan işsizlik oranı yüzde 10.2 düzeyinde. Aralık ayındaki yüzde 9.8'e göre bir artış var; ama, bu şaşırtıcı değil. Kaldı ki, aralık-ocak geçişi itibariyle şimdiye kadar kaydedilen en düşük farklardan biri bu yıl ortaya çıkmış durumda. İşsizlik oranı 2006 yılının aralık ayından 2007'nin ocak ayına geçişte de 0.4 puan artmıştı, bu yıl da aynı oran gerçekleşti. Aralık-ocak farkı anlamında rekor, 1.5 puanla 2008'den 2009'a geçilirken yaşanmıştı.

İşsizlik oranının ocakla birlikte yeniden çift haneye çıkmış olmasının şaşırtıcı bir yönü bulunmadığını belirttik. Bu, mevsimsel bir durum. Ancak, çift haneye çıkılmış olmakla birlikte, bu yılın ocak ayında kaydedilen yüzde 10.2'lik işsizlik oranı, yeni seri istihdam verisinde şimdiye kadar kaydedilen en düşük ocak oranı durumunda. Örneğin, geçen yılın ocak ayındaki işsizlik yüzde 11.9 düzeyinde bulunuyordu.

İşsizlik oranı, mevsim etkisinden arındırılmış seriye göre ise ocak ayında yüzde 8.9 oldu ve aralık ayındaki yüzde 9.2'ye göre 0.3 puan azaldı. Mevsim etkisinden arındırılmış işsizlik oranı, geçen yılın ocak ayında yüzde 10.6 düzeyinde bulunuyordu.

Hizmetler sektörünün rekoru

Ocak ayı itibariyle son bir yılda işgücü 634 bin kişi artarken, istihdamdaki artış 1 milyon 14 bin kişiye ulaştı, bunun sonucu olarak da işsiz sayısı 380 bin kişi azaldı.

Peki 1 milyonu aşkın istihdam artışı nasıl gerçekleşti? İstihdam artışının yüzde 84 oranında 849 bini hizmetler sektöründen kaynaklandı. İkinci sırayı yüzde 12'lik pay ve 122 bin kişiyle inşaat aldı. Son bir yılda sanayideki istihdam 28 bin, tarımdaki istihdam ise 15 bin kişi arttı.

Hizmetler sektöründeki istihdam artışı dikkat çekici. Bu sektörün bir yılda nasıl olup da 849 bin yeni istihdam yarattığı üzerinde durulmalı.

Bütçe açığı martta azaldı, üç ayda arttı

Maliye Bakanı Mehmet Şimşek'in açıklamasına göre, merkezi yönetim bütçesi mart ayında 5.5 milyar lira açık verdi. Açık, geçen yılın mart ayındaki 6.1 milyar liralık açığa göre yüzde 10'a yakın azaldı.
Açık, ilk çeyrekte ise 6.4 milyar lira oldu ve geçen yılın aynı dönemindeki 4.1 milyar liraya göre yüzde 56'lık artış gösterdi.

Maliye Bakanı Şimşek, mart aylarındaki bütçe açığının yüksek oluşmasında, söz konusu aylardaki borç faizi ödemelerinin tutarının etkili olduğunu söyledi.

Bakan Şimşek, Enerji Bakanı Taner Yıldız'ın akaryakıt fiyatlarının yüksekliği ve gelen zamların hatırlatılması üzerine yaptığı "Akaryakıt fiyatlarını Maliye Bakanı'na sorun, fiyatın yüzde 65'i vergi" şeklindeki değerlendirmeyle ilgili bir soruyu yanıtlarken, akaryakıttan alınan vergiyi aşağı çekmek gibi bir çalışmalarının kesinlikle olmadığını belirtti. Şimşek, akaryakıttaki vergi oranının son yıllarda hiç değiştirilmediğini, dolayısıyla petrol fiyatlarındaki artış paralelinde ürün fiyatlarında ortaya çıkan artışla da nihai fiyat içindeki vergi payının gerilediğini söyledi.

İthalde alınan KDV

Mart ayı bütçe gerçekleşmesinde en dikkat çekici detay, kuşkusuz ithalde alınan KDV'deki düşüş. Bu vergi, mart ayında geçen yılın aynı ayına göre yüzde 3.3 azaldı. Son bir yılda dövizde yaşanan artış da dikkate alınırsa ithalde alınan KDV'deki düşüşün, gerçek anlamda çok daha fazla olduğu ortaya çıkar.
Bu durum, mart ayı ithalatının çok düşük gerçekleşeceğinin bir işareti. İthalattaki bu dramatik küçülme de, belli ki büyümeye ilişkin bir işaret niteliğinde. Bu konuyu bir başka gün daha detaylı ele almakta yarar var.

Başta da vurguladık; bütçede yakında şimdiki tabloyu aratacak gelişmeler olabilir. İthalde alınan KDV ile birlikte bu gelişmelerin neler olabileceğine de daha sonra değineceğiz.