Bu haftanın başında yayımlanan şubat ayı bütçe sonuçları ilginç işaretler veriyor. Söz konusu işaretleri anlayabilmek için bütçeyi iyi okumak ve satır aralarını çözmek gerekiyor. Bir bakıma şifreleri anlamak ve buna göre gidişatı görmek gibi… Dilerseniz önce bir rakamları hatırlayalım. Hem Şubat 2015 ayının sonuçlarına ve hem de 2015 yılının ilk 2 ayının kümülatif rakamlarına bakalım. (Tablo 1) Yukarıdaki çok genel tablonun iki temel sonucu var.
Birincisi, geçen yılın şubat ayında bütçe fazlası veren sonuçlar bu yılın aynı döneminde bütçe açığına dönüşmüş. Dolayısıyla bütçe giderleri, geçen yılın şubat ayına göre yaklaşık yüzde 30 artarken bu yılın aynı döneminde bütçe gelirlerindeki artış performansı yüzde 16.6’da kalmış. Yani giderlerdeki artış oranı gelirlerdeki artış oranını neredeyse bir kat katlamış.
İkincisi de faiz dışı fazla performansı geçen yıla göre yüzde 9.3 oranında azalmış. Yani artık tasarruf ederek faiz ödeme yerine harcamalarda gaza basılmış.
Ocak-şubat dönemine bakıldığında da bütçe giderlerindeki artış hızının, bu dönemde bütçe gelirlerinde ortaya çıkmadığını, ancak Ocak ayındaki daha iyi gidişata bağlı olarak toplamda olumsuz sonuçların azaldığını görüyoruz.
Şimdi de birkaç gider kalemindeki ayrıntıya kısaca bakalım. (Tablo 2) Burada göz ardı edilmemesi gereken en önemli husus, faiz giderlerindeki çok yüksek artıştır. Gerçekten de yaklaşık 7 milyar lira tutarında faiz giderleri ödenmiş ve artış oranı yüzde 107’ye dayanmış. Bu oran iki ayda ise yüzde 42.7 yükselmiş. Faizlerin düşmesi yönündeki baskılar karşısında, Hazine’nin de yüksek faizle borçlandığı veya artan faizle karşılaştığı ortaya çıkıyor. Personel giderlerindeki artış oranı yüzde 10’a dayanmış. Bunun da nedeni seçim öncesi hızla açılan kadrolar.
Aynı şekilde mal ve hizmet alımları da hem Şubat ayında ve hem de 2015 yılının iki ayında ciddi oranda artış göstermiş. Son olarak da bütçenin vergi gelirleri tarafına bir göz atalım. (Tablo 3)
Bu tablo da genel vergi gelirleri performansının, bütçe giderlerinin gerisinde olduğunu ortaya koyuyor. Zaten onun için de bütçe açığı ortaya çıkıyor.
Dahilde alınan KDV’nin artmaması, yurt içi tüketimdeki daralmayı ortaya koyuyor. Aynı şekilde ithalde alınan KDV tutarındaki azalış da daralan ithalatı gösteriyor. Her ikisi de Türkiye’de büyümenin küçüldüğünün en önemli işaretleridir.
Önümüzdeki 3 ay içerisinde seçim bütçesinin uygulanacağı net bir şekilde ortaya çıkıyor. Dolayısıyla bütçe disiplini önemli ölçüde zarar göreceğe benziyor.
Ancak; hepsinden de önemlisi bütçe performansının daha da kötüye gitme ihtimalinin olmasıdır. Zira bütçenin özellikle vergi gelirleriyle diğer gelirlerinde devamlılık ve kalite sorunu, faiz giderlerinde artış trendi riski ve transferlerde de siyasi yaklaşım kaygısı vardır.