İlk dört aydaki kümülatif açığı rekor düzeye ulaşan merkezi yönetim bütçesi, seçim ayı olan mayısta aylık bazda fazla verdi. Beş aylık kümülatif açık önemli oranda gerileyerek, yıllık hedefle uyumlu bir platoya çekildi. Hazine ve Maliye Bakanlığı mayıs ayı bütçe gerçekleşmelerini açıkladı.
Buna göre aylık bütçe harcaması geçen yıla göre yüzde 147,7 artarak 430,5 milyar lira olurken, bütçe gelirleri yüzde 72,9 oranı ile çok daha düşük bir artışla 549,4 milyar lira oldu. Böylece aylık 118,9 milyar liralık bir bütçe fazlası elde edildi. Başka deyişle ilk dört ayda kontrolden çıkan gelir-gider dengesi mayısta aylık bazda lehte bir tablo oluşturdu.
Mayısta bütçe fazlası elde edilirken, harcamaların gelirlerden çok daha hızlı artması, geçen yılki tablodan kaynaklandı. 2022’nin mayıs ayında bütçe gelirleri 317,8 milyar lira olurken, bütçe harcamaları 173,8 milyar lira ile düşük kalmış, buna bağlı olarak aylık 144 milyar liralık bütçe fazlası elde edilmişti. Bu yıl mayıstaki aylık bütçe fazlası, geçen yılın mayıs ayındakinin yüzde 17,4 altında gerçekleşti.
Yılın en iyi aylık performansı
Bu yıl ocak ayında 32,2 milyar lira olan bütçe açığı, 11 ili vuran ve ülke ekonomisine büyük maliyetler yükleyen depremlerin yaşandığı şubat ayında 170,6 milyar liraya fırlamıştı. Martta aylık 47,2 milyar liraya gerileyen açıkta, kamu bankalarından elde edilen 40 milyar liralık temettü ile KİT’lerden sağlanan 15,5 milyar liralık arızi gelirler etkili olmuştu.
Nisanda 132,5 milyar lira ile yeniden yükselen açığın dört aylık kümülatif tutarı 400 milyar liraya yaklaşmış, cari açıkla birlikte “ikiz açıklar” olgusu ekonomik gidişat açısından tehdit oluşturmaya başlamıştı. Bütçe açığının, depremlerin devam eden etkileri ve seçim harcamalarının etkisiyle izleyen dönemde yüksek çıkmaya devam edeceği bekleniyordu. Ancak mayıs ayında elde edilen 118,9 milyar liralık bütçe fazlası, kötümser beklentileri telafi etti.
Mayıs ayında bütçede faiz dışı harcamalar geçen yılın aynı ayına göre yüzde 110,3 artışla 327,8 milyar lira oldu. Ocakta 21,4 milyar, şubatta 34,2 milyar, martta 45,1 milyar ve nisan ayında 34,5 milyar lira olan aylık faiz ödemelerinin mayısta geçen yılın aynı ayına göre yüzde 473,4 artışla 102,7 milyar liraya ulaştığı dikkati çekti.
Buna karşılık bütçe gelirlerinin ana kaynağını oluşturan vergi gelirleri mayıs ayları itibarıyla yüzde 75,1 artışla 507,4 milyar lira oldu. Mayısta elde edilen 549,4 milyar lira ile birlikte beş aylık bütçe geliri 1 trilyon 612,1 milyar liraya; aynı dönemde harcamalar ise 1 trilyon 875,7 milyar liraya ulaştı.
Böylece; ilk dört ayda 382,5 milyar lira ile rekor düzeye ulaşan kümülatif bütçe açığı mayısta elde edilen fazla sayesinde, ilk beş ay itibarıyla 263,6 milyar liraya geriledi. Ancak geçen yılın ilk beş ayındaki 124,6 milyar liralık bütçe fazlası dikkate alındığında bu yılki sonuçlar olumsuz tablonun henüz ortadan kalkmadığı anlamına geliyor.
Harcama artışı gelirin çok üstünde
Mart sonunda rekor düzeye ulaşan kümülatif açık mayısta küçülürken, beş aylık dönemlere göre harcamalardaki artışın gelirlere göre çok daha yüksek olduğu dikkati çekti.
Geçen yılın aynı dönemine göre gelirler yüzde 48,7 artarken, harcamalardaki artış yüzde 95,4’e ulaştı. İlk beş ayda faiz ödemeleri yüzde 95,2 artışla 237,9 milyar TL’ye, faiz dışı harcamalar yüzde 95,5 artışla 1 trilyon 637,8 milyar liraya yükseldi. Geçen yıl ilk beş ayda 246,5 milyar lira faiz dışı fazla elde edilen bütçede, bu yıl aynı dönemde ise 25,7 milyar liralık faiz dışı açık oluştu.
Ocak-mayıs döneminde, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 106,1 artarak 790,1 milyar liraya ulaşan cari transferler, faiz dışı harcamaların en büyük kalemini oluşturdu. Aynı dönemde 449,8 milyar liralık personel gideri ve 69,3 milyar liralık SGK prim ödemesi ile 135,6 milyar liralık mal ve hizmet alımı, 153,2 milyar liralık yatırım harcaması gerçekleşti, borç verme kalemi 39,8 milyar lira oldu.
Mayıstaki iyileşmeye rağmen ilk beş ay itibarıyla bütçe gelirleri ile harcamaları arasındaki aleyhte makas açıklığını korurken, 2 trilyon liraya yaklaşan bütçe harcamasına karşılık, bütçe gelirlerin en büyük bölümünü oluşturan vergi tahsilatının sadece yüzde 55,6 artışla 1 trilyon 371,2 milyar lira düzeyinde kalması bunda etkili oldu.
Yıllık hedef 659,4 milyar TL
Orta vadeli program kapsamında bu yılın tümünde öngörülen merkezi yönetim bütçe açığı 659,4 milyar lira. Ocak-mayıs döneminde verilen açık, bunun yaklaşık yüzde 40’ına denk geliyor. Başka deyişle ilk dört ayda kontrolden çıkan bütçe açığı, mayıstaki iyileşme sayesinde yıllık hedefle uyumlu bir platoya çekildi. Bütçe açığını büyüten etkilerin son bulması ve yeni ekonomi yönetiminin kamu mali disiplinini sağlaması durumunda yıllık hedefin tutma olasılığı yüksek görülüyor.