2009 yılı bütçesinin 259.2 milyar lira gelir, 248.8 milyar lira gider ve 10.4 milyar lira açıkla bağlandığını biliyoruz. Bütçe hedeflerinin içinde bulunulan koşullarda hiç de gerçekçi olmadığı yolunda yaygın bir görüş var. Bu görüş, vergi gelirlerinden kaynaklanmak üzere gelir hedeflerine ulaşmada sıkıntı yaşanacağı düşüncesine dayanıyor.
Küresel krizin etkisiyle reel sektör kuruluşları 2008'i kayda değer bir karla kapatamayacak, hatta bazıları zarar edecek. Aynı şekilde bankaların karında da önemli bir artış olmayacak. Dolayısıyla, 2009 yılındaki kurumlar vergisi tahsilatı yerinde sayacak, belki cari olarak bile gerileyecek. İşten çıkarılan işçilerden kaynaklanan bir vergi kaybı olacak. Ayrıca, yaprak kımıldamayan piyasalar yüzünden dolaylı vergilerde umulan artışı sağlamak bir yana, bu vergilerin gerilemesi bile gündeme gelebilecek. Dolaylı vergilerde 2008 gerçekleşme tahminine göre bu yıl için yüzde 15 artış öngörülüyor. Ekonominin neredeyse hiç büyüyemeyeceğinin tahmin edildiği, hatta yılın tümünü kapsayacak bir daralmanın söz konusu olabileceği bir yılda, alışverişe dayalı dolaylı vergiler nasıl olacak da yüzde 15 artacak. Yüzde 15 artış ya kağıt üstünde kalacak ya da dolaylı vergi oranları ciddi ölçüde yükseltilecek. Piyasalar kan ağlarken vergi artışına gidilmesi de söz konusu olamayacağına göre, artış hedefinin kağıt üstünde kalması kaçınılmaz olacak.
Dolayısıyla, 2009 bütçesi, gelir hedefine ulaşılması çok zor olacağından büyük olasılıkla başlangıçta öngörülenden daha büyük bir açıkla kapanacak.
2009 bütçesi, özellikle gelir ayağı yönünden önemli ölçüde aksıyor aksamasına da, bunun bir de gider ayağı var. Bütçe giderlerini, bütçe yasasının üstüne çıkarmak söz konusu değil. Ancak, çare tükenmez, ek bütçe denilen bir olanak var, başvurulur mu bilinmez ama böyle bir olanak var. Bu yola başvurulursa, daha şimdiden öngörülenin altında kalmaya mahkum görünen gelir ve başlangıçta planlananın üstüne çıkacak harcamayla bütçe açığı katlanacak demektir.
Bütçe hedeflerinde ortaya çıkacak bir sapmadan en çok Hazine Müsteşarlığı, daha doğrusu Hazine'nin 2009 yılı finansman programı etkilenecek.
Hazine, bu yıl 97 milyarı anapara, 57 milyarı da faiz olmak üzere 154 milyar lira düzeyinde borç servisi yapacak.
Bu tutarın 135 milyarı iç borç ödemesinden oluşacak. İç borç ödemesinde anapara 85 milyar, faiz 50 milyar lira.
Dış borç ödemesi ise 11.6 milyarı anapara, 7.2 milyarı faiz olmak üzere 18.7 milyar lira düzeyinde öngörülüyor.
2009 yılında 154 milyar lira borç ödeyecek olan Hazine 117.4 milyar lira borçlanacak. Bu tutarın 105.1 milyarı iç, 12.2 milyarı ise dış borçlanmadan oluşacak.
Hazine, 2009 yılında borçlanma dışı kaynaklardan da 36.5 milyar lira kaynak sağlamayı öngörüyor. Borçlanma dışı kaynakların, bütçe öngörülerinin altında tutulduğu, bu kaynakların planlanandan daha yüksek gerçekleşmesi halinde ek kaynağın Hazine rezervlerinin güçlendirilmesi ya da iç borç çevirme oranının düşürülmesinde kullanılacağı bildirildi.
Hazine bu yıl 117.4 milyar liralık borçlanmaya gidecek, 97 milyar lira düzeyindeki anapara ödemesine göre oluşacak 20.4 milyar liralık fark da net borçlanma olacak.
Hazine'nin resmi finansman programını gösteren bu rakamların tutması, Maliye'ye bağlı. Bütçe performansında ortaya çıkabilecek sapmalar, Hazine'nin daha fazla borçlanmasını gerektirecek ve bu rakamların dışına çıkılması kaçınılmaz olacak. Dolayısıyla öngörülenden daha yüksek bir borçlanma, kaçınılmaz biçimde faizlerin yükselmesi sonucunu doğuracak.
Hazine'nin finansman programı bu haliyle bile tam anlamıyla gerçekçi mi, o da tartışılır. Hazine, bu yıl uluslararası tahvil ihraçlarıyla 5.6 milyar lira dış finansman öngörüyor. Ayrıca Dünya Bankası, Avrupa Yatırım Bankası ve diğer dış finansman kuruluşlarından proje ve program kredileri yoluyla toplam 6.6 milyar liralık finansman sağlanması hedefleniyor. Tahvil ihraç ederek 5.6 milyar liralık finansman sağlamanın ve yatırımların durma noktasına geldiği bir konjonktürde 6.6 milyar liralık proje ve program kredisi bulmanın zorluğuna işaret ediliyor.