Bu kazancı sağladığımız sürece sıcak paraya set çekmek hiç kolay olmayac

Türk parası değerli; bu tartışma götürmeyecek kadar açık. Bu değerliliğin, bir dizi olumsuzluğa yol açtığı gerçeği de ortada. TL'nin niye değerli seyrettiği de sır değil. Klasik bir ekonomi kuralı işliyor; dövizdeki arz-talep dengesi arz lehine bozuluyor, bu da ulusal paranın değerlenmesine yol açıyor. Bu arz-talep dengesinin arz ayağını biraz zayıflatmak, ülkeye spekülatif amaçlı döviz girişini azaltmak için bir dizi önlem düşünülüyor, tartışılıyor. Bunların başında da Tobin vergisi geliyor. Türkiye Tobin vergisi uygulamasına geçecek mi, belli değil; ama bu vergiye geçildiğinde sorun çözülebilecek mi, diyebiliriz ki o belli: "Çözülmeyecek…"

TL değerlendikçe kar katlanıyor

Kısa vadeli sermaye getirip spekülatif amaçlı yatırım yapan yabancılar Türkiye'de ne kadar kar ediyor olmalılar ki bizden vazgeçemesinler? Kar oranı değişik hesaplamalarla farklı farklı bulunabilir; ancak şurası kesin, yabancılar Türkiye'den vazgeçmediklerine ve gelmeyi sürdürdüklerine göre iyi kar ediyorlar ve bundan sonra da edeceklerine inanıyorlar.

Yabancıların elde ettiği kar için değişik hesaplamalar yapılabilir. Ancak biz biraz farklı bir hesaplama yapmayı tercih ettik.

Ama öncelikle bir noktayı önemle vurgulamak gerekiyor. Yabancının Türk kamu kağıtlarından elde ettiği faizi, Türkiye'deki enflasyonla kıyaslanmanın görünürde hiçbir anlamı yok. Enflasyon, yabancılar için, Türk parası enflasyon paralelinde değer yitirirse bir anlam ifade ediyor. Oysa Türkiye'de bu bağlantı neredeyse tümüyle koptu. Örneğin bu yılın ilk yarısında yıllık enflasyon aylara göre yüzde 8.19 ile yüzde 10.13 arasında değişti; ama Türk parası bu oranlarda değer kaybetmek şöyle dursun, değer kazandı. Türk parası enflasyon ölçüsünde değer yitirmediği için de, Türk kamu kağıtlarından elde edilen nominal faiz, bir anlamda reel faiz anlamına geliyor. Hele bir de bu faizin kazanıldığı dönemde Türk parası değer kazanmışsa, elde edilen kar adeta katlanıyor.

Bu kazanç oldukça…

Yabancıların Türkiye'de elde ettikleri kara ilişkin farklı bir hesaplama yaptığımızı belirttik. Türkiye'ye getirilen sıcak paranın bir yıl kaldığını varsaydık ve bu paranın getirisini, geldiği tarihteki faiz ve bir yıl sonrasının kur değişimini dikkate alarak hesapladık.

Bir yabancı yatırımcının 2009 yılının ocak ayında 1.000 dolar getirdiğini varsayalım. Söz konusu aydaki ortalama dolar kuru 1.5891 liraydı. Yani 1.000 dolarını bozduran yabancının eline 1.589 lira geçti. Bu para, 2009'un ocak ayında Hazine'nin iskontolu ihalelerde yüzde 16.16 olan borçlanma faizi üzerinden kamu kağıtlarına yatırıldı. 1.589 lira, bir yıl sonra bu yıl ocakta yüzde 16.16 faizle 1.846 liraya yükseldi.

Bu yıl ocakta dolar kuru 1.4663 liraya indi. Böylece, 1.846 lirasını dolara çeviren yabancı yatırımcının eline 1.259 dolar geçti. Yani yabancı yatırımcı, bir yıl önce getirdiği 1.000 dolarına 259 dolar eklemiş oldu; bir başka ifadeyle dolar bazında bir yılda yüzde 25.9 kar etti.

Aynı yöntemle hesaplanan kar; şubat ayında yüzde 26.2'ye, marta yüzde 27.5'e ulaştı. Getiri daha sonra azalmaya başladı ve nisanda yüzde 22.2'ye, mayısta yüzde 12.8'e, haziranda ise yüzde 9.9'a indi. Bu gerileme; hem geçen yıl faizlerin düşme eğilimine girmesinden, hem de bu yıl doların artış göstermesinden kaynaklandı.

Euro bazında getiri artıyor

Türk kamu kağıtlarından euro bazında elde edilen getiri ise euronun hızlı değer kaybının etkisiyle giderek artış gösteren bir eğri çiziyor. 2009 ocak ayı faiziyle 2009-2010 euro değişimi arasındaki ilişki yüzde 17.1'lik bir kazanç sağlamıştı. Haziran ayındaki getiri ise tam yüzde 26.1 düzeyine yükseldi. Hazirandan hazirana faiz yüzde 12.09 olurken, bu dönemde euronun yüzde 11.1 düşmesi, yüzde 26.1'lik bir reel kazanç oluşmasını sağladı.

Yüzde 50 dolar, yüzde 50 eurodan oluştuğu varsayılan bir sepete göre de ilk altı aydaki getiri yüzde 17.7 ile yüzde 24.4 arasında değişiyor.

Faiz farkı kapanacak gibi değil

Türkiye'de Merkez Bankası'nın uyguladığı gecelik basit faiz yüzde 6.5 düzeyinde ve daha da düşürüleceği beklenmiyor. Tam tersine, bir süre önce faizin artırılıp artırılmayacağı tartışılıyordu, şimdilik bu tartışmalar bitti; faiz uzunca bir süre daha sabit kalacak. Ancak, bizim için çok düşük görünen bu faiz, Batı ekonomileriyle kıyaslandığında çok yüksek. Hele bu faize bir de TL'nin değer kazanmasından kaynaklanan kur avantajı eklendiğinde ortaya yüzde 25'i bulan inanılmaz getiriler çıkıyor.

Gerçi yabancı yatırımcı her zaman böylesine yüksek oranlarda kar edemiyor. Yabancı yatırımcı Türk parasının değer yitirmesi riskini taşıyor. Kimi kriz dönemlerinde bu risk gerçekleşiyor; 2009 yılında olduğu gibi. 2009 yılındaki faizle 2010 yılında nasıl rekor karlar elde edilmişse, 2008 yılındaki faizle 2009 yılında da bu kez rekor zararlar ortaya çıktı.

Doların hızla yükselmesi sonucu 2008 yılının ilk üç ayında yapılan yatırımlar, 2009 yılının aynı aylarında yüzde 15 dolayında kayba yol açtı. Örneğin 2008 yılının ocak ayında alınan bir kamu kağıdından bir yılda yüzde 16.23 faiz kazanıldı. Ancak bu bir yıllık sürede dolar TL karşısında 35.8 artınca yüzde 14.4'lük bir zarar ortaya çıktı.