Eylülde 3.3 milyar dolar cari açık verildi, geçen yılki 2.7 milyar dolara göre bir miktar artış var; ama bu pek de şaşırtıcı değil.
İlk dokuz aydaki açık 49 milyar dolar oldu, geçen yıl aynı dönemde 38.4 milyar açık vardı. Gidişat zaten belli, bu da sürpriz olarak görülemez.
Yıllıklandırılmış açık deseniz, eğilim yukarı yönlü, eylül sonunda 59.1 milyar dolara ulaşıldı. Yılın tümünde 62 milyar dolayında bir açık bekleniyor. Geçen yılın eylülündeki yıllık açık ise 54.3 milyar dolardı.
Yani cari işlemler dengesi eylül itibariyle normal seyrinde devam ediyor. Cari denge normal seyrediyor seyretmesine de, ödemeler dengesinde normal olmayan şeyler var; üç aydır…
Net hata 10 milyar
Tahmin edileceği net hata ve noksandan söz ediyoruz. Temmuz, ağustos ve eylül ayları toplamındaki net hata ve noksan pozitif 9 milyar 667 milyon dolar oldu. Bu, Cumhuriyet tarihinde örneği hiç görülmemiş bir düzey. Üç ayda kaynağı bilinemeyen ya da başka bir ifadeyle “hesap kalıntısı” olarak kaydedilmek zorunda kalınan neredeyse 10 milyar dolar söz konusu.
Ama bardağın hep boş tarafına da bakmamak gerekir, değil mi… Net hata ve noksan aydan aya hızla azalıyor çünkü.
Temmuz ayında 4.8 milyar dolar olan net hata ve noksan, ağustosta 3.1 milyar dolara, eylülde ise 1.7 milyar dolara gerilemiş durumda. Bunun da bir aşama olduğunu kabul edip teselli mi bulmalı ki…
Son üç ayda pozitif 9.7 milyar dolar olan net hata ve noksan, ilk dokuz ayda ise 5.1 milyar dolar olarak gerçekleşti. Geçen yılın ilk dokuz ayındaki net hata noksan da yine pozitif 4.6 milyar dolardı.
Aslında geçen yılla kıyaslayınca dokuz aylık dönem için net hata ve noksanda çok önemli bir artış yok. Ancak, son üç aydaki yığılma ve 9.7 milyar dolarlık düzey, kabul etmek gerekir ki çok dikkat çekici.
Net hata noksanın böylesine yüksek düzeyde gerçekleşmesine kesin bir izah getirmek söz konusu değil. Hem zaten bu rakam izah edilebilir olsa, yani tam olarak nereden kaynaklandığı bilinse, ilgili kalemlere yazılır ve net hata noksan da o ölçüde az olurdu.
Ancak, artık bu konuda daha somut adımlar atma zamanı da gelmedi mi? Merkez Bankası, bu konuda web sayfasında yer alan metodoloji izahıyla yetinmenin ötesine geçip, belki bilgilendirici açıklama yapmalı. Daha da önemlisi, biraz da bu rakamın neden böylesine büyük oluştuğu üzerinde durulmalı. Bu rakamın büyüklüğü TÜİK’ten mi kaynaklanıyor, bankalardan mı, ya da başka kurumlardan mı, biraz bunun üstüne gidilmeli.
Çünkü net hata ve noksanda öyle ödemeler dengesi içinde kaynayıp gidecek bir rakamdan söz etmiyoruz. Bakınız, üçüncü çeyrekte 12 milyar dolar cari açık vermişiz. Finans hesabından gelen brüt tutar 5.3 milyar dolar olmuş. Bunun 2.9 milyar doları rezerve eklenmiş ve böylece finans hesabı net 2.4 milyar dolar olarak gerçekleşmiş. Cari açığın 12 milyar olduğunu belirttik; finans hesası da net 2.4 milyar dolar, aradaki 9.7 milyar dolar da net hata noksana yazılmış. Biz, “9.7 milyar dolar net hata noksandan geldi” demiyoruz ve bunun temelden yanlış olduğunun altını çizmek istiyoruz. Net hata noksan pozitifse bir döviz geliri kalemi, negatifse döviz gideri kalemi değil ki, bu bir kalıntı, ödemeler dengesini sıfırlamak için kullanılan denkleştirme kalemi. Dolayısıyla, “Net hata noksandan şu kadar döviz geldi” demek yanlış.
Yıllık açık 60-65 milyar arası bekleniyor
Daha bir ay önce açıklanan OVP’de 2013 yılı cari açığı 58.8 milyar dolar olarak tahmin edilmişti. Oysa eylül sonundaki yıllık açık 59.1 milyar doları buldu. Elbette son çeyrekte geçen yılın aynı dönemindeki 10.1 milyar dolarlık açığın altında kalınabilir ve böylece 58.8 milyarlık tahmin tutabilir. Ancak kabul etmeli ki bu zor görünüyor. Gidişat, 2013 açığının 62 milyar dolar civarında gerçekleşeceğini gösteriyor.