ANSİAD'ın çağrısı üzerine Antalya'ya gittik. Kariyer günlerinde Fuat Tosyalı başarı öyküsünü anlattı. Ben de, krizden bu yana her yere taşıdığım ülkemizin önüne serilen fırsatları anlattım; krizin bir "milat" olduğunu, gelecek yıllarda, "...krizden önce ve krizden sonra" sözünü çok kullanacağımızı anımsattım.
Akşam yapılan yemekli toplanı, benim Antalya'da katıldığım toplantıların en verimsizi oldu. "Ben yanlış yapmadım demiyorum; aynı yanlışı iki kez yapmadım" diyen ünlü siyaset adamının öğüdünü anımsadım.
Neyse ki ertesi gün Ali Erdoğan'ın Hollandalı bir firma ile ortak yatırımı olan Koppert' in "bombus arısı üretim tesisini, Hasan Ünal'ın büyütülmüş serasını incelediğimizde moralim düzeldi.
Einstain, "…doğanın gerçeği karşısında bizim bilim diye bildiklerimiz son derece saf ve çocuksudur.;ama, elimizdeki en değerli varlık da odur!" demiş.
Doğanın kendi olanaklarını keşfederek haşere ile mücadele ve doğal döllenme konusundaki bilgiler Süleyman Demirel'in çok sevdiğim ve çok yinelediğim sözünü anımsattı bana: "Çare tükenmez!"
Bombus arıları ne işe yarar?
Önce firmadan söz edelim. Koppert, Ali Erdoğan'ın Hollandalı ortağının baba soyadı.
Bombus arıları dünyanın her yerinde rastlanan, uyum yeteneği yüksek bir canlı.
Modern seralarda kimyasal yöntemler yerine arı kullanılmasının iki önemli gerekçesi var: Birincisi işgücü maliyetini düşürüyor. İkincisi de, domatesin iç yapısının daha sağlıklı olmasını sağlıyor; raf ömrünü artırıyor.
Koppert bombus arısı üretiminde 80 ülkede iş yapan bir firma ölçeğine ulaşmış.
Ali Erdoğan'ın verdiği bilgiye göre, ülkemizde bombus arası üreten üç firma var; üçü de Antalya'da.
Ülkemizde iş yapmanın "verim katsayısı" her üretim alanında olduğu gibi, arı üretiminde de karşıma çıkınca şaşırmadım. Arı kolonisinin ömrü, bizim ülkedeki sera koşullarında daha kısa. O nedenle, örgütlü tarım işletmelerinin geliştirilmesi, geliştirirken de uluslar arası verimliliğin esas alınması sorunlarımızdan biri.
Ülkemizde yaklaşık 100 bin kovan bombus arası seralarda kullanılıyor. Ağırlık domates üretimi olduğu için yaklaşık 75 bin dönüm domates üretimine denk gelen bir kullanım.
Modern tarım işletmeciliğinin, gıda güvenirliliğinin, tarımsal üretimde verimi artırmanın bir alt unsuru bombus arıları yetiştirme ve diğer biyolojik mücadele çeşitleri.
İncelikleri var
Bombus arısı üretim tesisini gezerken, işin çok ciddi incelikleri olduğunu hemen kavrayabiliyorsun. Öncelikle ortamın hijyenik olması şart. Besleme disiplini gerekiyor. Ayrıca mevsimsel üretim olması nedeniyle, sabit giderlerin ayarlanması, fiyat-maliyet dengelerlinin tutturulması hüner istiyor.
Firma sayısının artması rekabetin artması açısından önemli ve gerekli. Ama, ülkemizde diğer birçok üretim alanında olduğu gibi, firma sayısının artması kalite-fiyat ilişkisini olumsuz etkilememeli. Firma arattıkça fiyat rekabeti nedeniyle kalitenin düşmesi, verimsizliğin artması mutlaka önlenmesi gereken bir hastalığımız.
Ülkemizde gündemde olan, yatırım konusu pek revaç bulan tarımsal yatırımlar, endüstri yatırımlar kadar ciddi analiz gerektiriyor. Ayrıca, başıboşluk her zaman kaynak israfı yaratıyor. İyi yönetim demek, "ödünsüz gözetim ve denetim" yapabilmektir.
Ülkemizde güzel gelişmeler var. Ama o gelişmeleri "içten çürüten" açgözlülük ve sorumsuzluk da yaygın. İşleyen kurum, sistem kurmak yanında sistematik gözetim ve denetim yapmak, sapmaları düzelterek gelişmeyi "sürdürebilir" hale getirmektir.
Bombus arısı deyip geçmeyelim. Modern seracılıkta daha alacağımız çok uzun yol var. Bombus arısı da bir iş alanı olarak potansiyeli olan alan. Ama işin başında ciddiyeti korumak da herkesin çıkarına olan bir iş…