Türkiye’nin, orijinal vadesine bakılmaksızın gelecek bir yıl içinde çevirmesi gereken dış borç miktarı haziran itibarıyla 236,6 milyar dolara ulaştı. Bu dönemde verilecek tahmini cari açığın finansmanı ile birlikte yaklaşık 260 milyar dolar dolarla, Merkez Bankası rezervinin çok üzerinde bir dış kaynağa ihtiyaç bulunuyor.
Merkez Bankası, haziran sonu itibariyle kısa vadeli dış borç stoku ile izleyen bir yıllık dönem içinde vadesi gelerek geri ödenecek toplam dış borç miktarını açıkladı. Buna göre kısa vadeli dış borç stoku, haziran sonu itibarıyla 180 milyar 524 milyon dolara ulaştı.
Bu stokun 97 milyar 534 milyon dolarla büyük bölümünü özel sektöre ait dış borçlar oluşturdu. Aynı tarih itibarıyla Merkez Bankası’nın kısa vadeli dış borcu 44 milyar 691 milyon, kamunun kısa vadeli dış borcu da 38 milyar 299 milyon dolar oldu. Yılın ilk yarısında Merkez Bankası’nın kısa vadeli dış borç stoku 1 milyar 669 milyon dolar küçülürken kamunun 3 milyar 826 milyon, özel sektörün 2 milyar 164 milyon ve böylece Türkiye’nin toplam kısa vadeli dış borç stoku 4 milyar 321 milyon dolar net büyüme kaydetti.
Türkiye’nin, orjinal vadesine bakılmaksızın gelecek bir yıl içinde itfa tarihi geleceği için geri ödemek zorunda olduğu toplam dış borç ise haziran sonu itibarıyla 236 milyar 576 milyon dolar düzeyinde bulunuyor. Çevrilecek bu dış borcun da yüzde 60’a yakın bölümü, reel sektör firmaları ve finans kuruluşları ile birlikte özel sektöre ait.
Merkez Bankası’nca açıklanan verilere göre vadesine bir yıl ve daha az kalan, başka deyişle gelecek bir yıl içinde geri ödenmesi gereken söz konusu dış borçların borçlu bazında dağılımında en büyük bölümü, 137 milyar 511 milyon dolarla özel sektöre ait borç oluşturuyor. Bu da gelecek bir yıl içinde yapılacak toplam geri ödemenin yüzde 58,1’ine denk geliyor. Bu kapsamdaki borçlarının 62 milyar 232 milyon doları özel bankalara, 4 milyar 634 milyon doları diğer özel finans kurumlarına; 70 milyar 645 milyon doları ise finans dışı özel sektör kuruluşlarına, yani reel sektör firmalarına ait bulunuyor.
Türkiye’nin gelecek bir yıl içinde gerçekleştirileceği dış borç geri ödemelerinin yaklaşık dörtte birlik bir bölümü ise kamu kesimine ait bulunuyor. Merkezi yönetim, yerel yönetimler, kamu bankaları ve KİT’ler olmak üzere toplam kamu kesimi, bir yılda vadesi gelecek kısa vadeli dış borçlar dolayısıyla 54 milyar 374 milyon dolar tutarında geri ödeme gerçekleştirecek.
Bu tutar, Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yurt dışında ihraç edilen borçlanma senetlerinden (eurobond) itfasına bir yıl ve daha kısa vade kalanlar için yapılacak ödemeleri kapsıyor. Yurt içi yerleşik kişilerce satın alınanların dahil olmadığı bu tutarın da 45 milyar 944 milyon dolarını kamu bankaları ve diğer finans kurumlarının yapması gereken geri ödeme oluşturuyor. Gelecek bir yıl içinde merkezi yönetim 6 milyar 688 milyon, yerel yönetimler 470 milyon, KİT’ler de 1 milyar 272 milyon dolar tutarında bir dış borç servisi gerçekleştirecek.
Merkez Bankası’nın bir yılda yapması gereken geri ödeme tutarı da 44 milyar 691 milyon dolarla toplam itfanın yaklaşık beşte birini oluşturuyor. Söz konusu ödemeler, yurt dışı döviz mevduat hesapları ile diğer merkez bankalarıyla yapılan ikili para takası (swap) anlaşmaları sonucu gerçekleşen mevduat takasları ve yurt dışı bankalarca TCMB nezdinde açılan depo hesapları kapsamında gerçekleştirilecek.
Merkez Bankası’nın dış borcu ve bir yıl içinde yapması gereken geri ödemenin önemli bir bölümü, önceki dönemde eriyen döviz rezervlerini ikame için yapılan swap borçlarından kaynaklanıyor. Net döviz rezervi ekside olduğu dönemde Merkez Bankası, diğer ülke bankaları ile belli bir vade için yaptığı swap işlemlerine ağırlık vermişti. Swap borçları nedeniyle Merkez Bankası’nın kısa vadede dış borç servisi kamunun itfa yüküne yaklaşmıştı.
Brüt rezervlerin mevcut düzeyi ile gelecek bir yıldaki dış borç itfalarını karşılama oranı yüzde 63,5 düzeyinde bulunuyor. Aynı tarih itibarıyla Merkez Bankası’nın yükümlülükler sonrası net rezervi 46,9 milyar dolar düzeyinde. Rezervler içinde swap yoluyla edinilmiş varlıklar da yer alıyor. Swaplar hariç net rezerv ise 24,5 milyar dolar.
Gelecek bir yıldaki dış borç servisi yanında, bu dönemde verilecek cari işlemler açığı da kaynak ihtiyacını büyütüyor. Uygulanan sıkı para politikasının etkisiyle yıllık cari açık haziran sonunda 24,8 milyar dolara kadar düşmüş bulunuyor.
Ancak sonbahardan itibaren yeniden başlaması beklenen faiz indirimlerinin etkisiyle cari açıktaki sert düşüşün yerini yatay seyre ya da tedrici yükselişe bırakabileceği öngörülüyor. İyimser senaryoda gelecek bir yılda verilecek cari açık 25-30 milyon dolar aralığında tahmin ediliyor. Bu da dış borç itfası ve cari açık toplamında 250-270 milyar dolarlık bir dış kaynak ihtiyacına işaret ediyor.
Türkiye’nin toplam brüt borç stoku, Hazine ve Maliye tarafından mart sonu itibarıyla 506,8 milyar dolar olarak açıklanmıştı. Mart sonu itibarıyla stokun 178,3 milyar dolarını kısa, 328,5 milyar dolarını uzun vadeli dış borçlar oluşturuyordu.
Merkez Bankası’nın yeni açıkladığı verilere göre kısa vadeli dış borç stokunun düzeyi haziran sonu itibarıyla 180,5 milyar dolar olurken, uzun vadeli dış borç stokuna ilişkin elde hala mart sonu verisi bulunuyor. Bu da yılın ikinci çeyreğinde uzun vadeli borç stokunun aynı kaldığı varsayılsa bile toplam dış borç stokunun 510 milyar dolara yaklaştığını gösteriyor.
Türkiye’nin 2019 sonunda 414,5 milyar dolar olan toplam brüt dış borç stoku, 2020 sonunda 428,6 milyar, 2021’de 435,4 milyar, 2022’de 457 milyar dolara çıkmış, 2023 sonunda 500 milyar doları aşmıştı.