Ekonominin uzun dönemli eğilimleri daha çok reel değişkenlere ilişkin olanaklar ve kararlar tarafından belirleniyor. Kısa dönemde ise piyasaların gidişatı ve ileriye dönük olasılıklar etkili oluyor. İleriye dönük olasılıkların algılanması ise çoğu kez beklentiler tarafından biçimlendiriliyor. Başka bir deyişle, piyasa ekonomilerinde kısa dönemli kararlarda beklentiler önemli rol oynuyor.
Bu günlerde bu bağlamda adeta uygulamalı bir ders izliyoruz. Piyasa ekonomilerinin kısa dönemli kararlarında beklentilerin ne kadar önemli rol oynadığını yaşayarak öğreniyoruz.
Bir yılı aşkın bir süredir dünya ekonomisine yönsüzlük ve oynaklık hakim. Bu gelişme genel gidişata ilişkin algıları da fevkalade tereddütlü ve oynak hale getirmiş durumda. Bir gün ufuk açık, gidişat olumlu gibi görünüyorsa ertesi gün bu algı ters dönebiliyor. Bu oynaşma beklenti biçimlenmesine de yansıyor. Beklentiler de oynaklaşıyor. Oynaklaşan beklentiler piyasa kararlarının zaman boyutunu daha da kısaltıyor. Kısa dönemi yönsüz ve oynak hale getiriyor bu süreç.
* * *
Finans piyasalarındaki kararların zaman boyutu zaten kısa. Neredeyse anlık karar ve pozisyon değiştirmeler yaşanıyor bu piyasalarda. Bu nedenle beklentilerin rolü de finans piyasalarında görece daha büyük bir ağırlık taşıyor.
Bugünlerde olay ya da haber bazlı gelişmelerin beklentiler ile finans piyasaları kararları arasında yarattığı etkileşim zincirinin en açık örnekleri yaşanıyor. Gelen bir haber ya da gelişen bir olay beklentileri değiştiriyor, yeniden biçimlendiriyor. Yeni beklentilerle uygun yeni kararlar alınıyor, pozisyonlar belirleniyor. Yeni pozisyonlar beklentileri daha da pekiştiriyor. Yeni bir haber ya da olay beklentileri tekrar değiştirene kadar bu süreç devam ediyor.
Son bir hafta on gün içinde olanlara bakın. Önce Amerikan Merkez Bankası (FED) Açık Piyasa İşlemleri Komitesi'nin Ocak ayında yapılan toplantısının içeriğine ilişkin haberler geldi. Buna göre komitede parasal genişlemenin sonlandırılmasını, parasal sıkılaştırmaya geçilmesini savunanlar çoğunluğa yaklaşmıştı. Gözlemciler bunu ABD kaynaklı para bolluğun sonuna gelindiği şeklinde yorumladılar. Amerika'da zaten zayıf olan büyüme ivmesinin daha da düşeceği yönünde bir beklenti yarattı bu haberler. Pozisyonlar bu beklentiye uygun biçimde yeniden belirlendi. Finansal fiyatlar yön değiştirdi. Dolar değer kaybetti. Euro değer kazandı. Oynaklık arttı.
Bu haberin ardından bu kez bir olay geldi. İtalya'da seçimler yapıldı. Net ve güçlü bir sonuç çıkmadı seçimlerden. Tersine, bir sürü belirsizlik doğdu. İki sonuç daha belirgin gibiydi. Bir tanesi İtalya'da zafiyet kaynağı olarak algılanan Berlusconi'nin oyların önemli bir kısmını almış olmasıydı. İkinci net sonuç da seçmenlerin büyük çoğunluğunun kemer sıkma politikalarına karşı olduğunun ortaya çıkmış olmasıydı. Bu iki sonuç da zaten kötümser olan beklentilere katkı yaptı
FED haberi şoku atlatılmadan seçim olayının gelmesi beklenti bozulmasına adeta tepe yaptırdı. Sadece İtalya ya da Euro alanında değil neredeyse bütün dünyada ufuk karardı. Mali piyasalar bir kez daha karıştı. Oynaklık daha da arttı. Bu defa Euro değer kaybetti. Parite dolar lehine döndü.
Sonra FED sahneye bir daha çıktı. FED Başkanı Bernanke sanki bu iki gelişmenin piyasalarda yarattığı fırtınayı durdurmayı, oynaklığı azaltmayı amaçlıyormuş gibi görünen bir açıklama yaptı. Başkan FED'in yürüttüğü para politikasına ilişkin olarak ortaya çıkan önceki söylentilerin gerçeği yansıtmadığını, kendi pozisyonlarını değiştirmeyeceklerini, para politikasında bir sıkılaştırma yapılmasının söz konusu olmadığını açıkladı. Kısacası, dolar bolluğu devam edecek, kimsenin boğazı sıkılmayacaktı. Beklentiler bu kez görece iyimser bir yöne döndü. Üstünden daha bir hafta geçmeden İtalya seçimleri unutuldu. Bol dolar rüyasının devam edeceği beklentisi hakim oldu. Mali piyasalar olumlu tepki verdi.
Sonuçta Berlusconi'nin bozduğunu Bernanke düzeltmiş oldu.