Bazen düdüğü, parayı daha az veren çalıyor!

Türkiye Bankalar Birliği'nin 2010 sonu verilerine göre, döviz tevdiat hesapları da dahil toplam mevduat yüzde 82.5 oranında krediye dönüştürülmüş. Yani, her 100 liralık mevduattan 82.5 liralık kredi yaratılmış. 2010 sonundaki toplam mevduat 614, kredi ise 507 milyar lira düzeyinde.

Türkiye Bankalar Birliği, mevduat ve kredi rakamlarını il bazında da açıkladı. İşte ilginç detaylar, il bazındaki açıklamaya dayalı bu verilerle kendini gösteriyor. Başlıkta da vurguladık; illere göre kredi/mevduat dengesi, sanılanın aksine düdüğü, parayı verenin değil, parayı daha az verenin çalabildiğini de gösteriyor.

Bankalar Birliği, Türkiye'yi İstanbul'u tek bölge saymak suretiyle 12 bölgeye ayırarak değerlendirme yapıyor. Bu 12 bölge içinde kredi/mevduat dengesinin en yüksek olduğu bölge yüzde 157.7 ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi. Öyle ki, bu bölge kapsamındaki Gaziantep'te söz konusu oran yüzde 194.3'e ulaşıyor. Yani Gaziantep 100 liralık mevduata karşılık tam 194 liralık kredi kullanmış. Zaten bu oran il bazında Türkiye rekoru. Bölgede Şanlıurfa ve Adıyaman'da da kredi/mevduat oranı yüzde 150'nin üstünde.

Kredi/mevduat oranında Güneydoğu Anadolu'ya en yakın bölge yüzde 108.5 ile Akdeniz Bölgesi. Oranın en düşük olduğu bölge ise 54.7 ile Batı Anadolu. Bu bölgedeki oranın böylesine düşük olmasına Ankara yol açıyor. Başkent'te yüzde 51.5'lik bir oran var. Zaten yüzde 51.5, Tunceli'de yüzde 43.8 olan orandan sonraki en düşük oran durumunda. Ankara'daki kredi/mevduat oranının böylesine düşük bir düzeyde kalmasında, resmi mevduat yüzünden toplam mevduatın yüksek olması da bir etken. Toplam 26 milyar lira düzeyindeki resmi mevduatın yarısı Ankara'da bulunuyor.

Kredi/mevduat oranının büyüklüğünde ilk beş içinde yer alan illerin üçü Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde. Yukarıda da belirttik; Gaziantep yüzde 194.3 ile ilk sırada. Gaziantep'i yüzde 158.4 ile Osmaniye, yüzde 156 ile Şanlıurfa, yüzde 154.1 ile Adıyaman ve yüzde 152.5 ile Tokat izliyor.

Mevduatını krediye dönüştürmede en başarısız olan illerin başında ise Tunceli geliyor. İlk iki sırada yüzde 43.8 ve yüzde 51.5'lik oranlarla yer alan Tunceli ve Ankara'yı yüzde 59.2 ile Hakkari, yüzde 60.1 ile Uşak ve yüzde 62.3 ile Zonguldak izliyor.

Mevduat ve kredi büyüklüğünde ilk üç sırayı doğal olarak İstanbul, Ankara ve İzmir alıyor. En az mevduata sahip ilk beş il Kilis, Bayburt, Ardahan, Gümüşhane ve Siirt; en az kredi kullanabilen ilk beş il ise Bayburt, Hakkari, Tunceli, Kilis ve Ardahan olarak sıralanıyor.       

İstanbul'da yüzde 76.4

Mevduat ve kredi büyüklüğünde ilk sırada bulunan İstanbul'da mevduatın krediye dönüşme oranı yüzde 76.4 ile Türkiye ortalamasının altında kalıyor.

Ankara'nın oranını verdik; Başkent en düşük kredi/mevduat oranına sahip ikinci il durumunda. İzmir ise üç büyük il içinde yüzde 80.5 ile en iyi orana sahip il.

İstanbul, Ankara ve İzmir, 2010 sonundaki toplam mevduatın yüzde 63'üne sahip. Ancak bu iller krediden yüzde 54 pay alabiliyor.

Kredi/mevduat tablosu, bilinen bir gerçeği bir kez daha ortaya koymuş oluyor: Batı'dan Doğu'ya gittikçe gelir düzeyi düşüyor, bu da doğal olarak tasarruf eğiliminin gerilemesine yol açıyor.

Kredi/mevduat dengesinin gelişmemiş illerde yüksek olması da bu illerde çok yüksek tutarlarda kredi kullanıldığından değil, mevduatın çok düşük olmasından kaynaklanıyor.