Yazının başlığını "yadırgatıcı" bulmayın. Yaklaşık 20 yıl önce aynı başlığı kullanmış; bilenin de bilmeyenin tekstil alanında yatırım yaptığını anlatmıştım. Yapılan yatırımların birçoğunun "batma" noktasına geleceğini, "koruma çığlıklarının" yükseleceğini belirtmiş,iyi fizibilite yapmadan yatırım yapmanın bir marifet olmadığını, tersine zaaf olduğunu anlatmıştım.
Geçmişte tekstil ve konfeksiyon alanında yapılan yanlışların,bugün tarım ve hayvancılık alanında yapıldığını biraz da şaşkınlıkla izliyorum.
Ayrıntıları bir "dizi yazıda" aktaracağım. Bu yazıda özellikle "hayvancılık" alanında yatırım yapmak isteyenleri çok genel çizgileri ile uyarmak istiyorum.
Sorgulayın
Başlıklar halinde "sorgulanması" gereken hususları aktaracağım. Bizim görevimiz uyarıdan ibaret. Nasıl algılanacağı ise yatırımı yapanlar ile onlara kamu kaynaklarından destek verenlerin işi.
1. Öncelikle yapılması gereken iş, binlerce yıldır ülkemizde yapılan hayvancılıkla ilgili algılamaları, değerleri, yerleşik doğruları ve kalıp düşünceleri sorgulamaktır. Bugünün örgütlü hayvancılık işletmelinde, küçük ya da büyük baş hayvanları özenle büyütülmesi gereken insan yavrusu gibi algılandığını akıldan çıkarmamak gerekiyor.
2. Hayvancılık yatırımı yapmak isteyenler seçecekleri ırkla ilgili ciddi bir araştırma yapmalı. Bu ırkları nereden, nasıl sağlanacağı önemli olduğu gibi; ülkemiz koşullarına uyumu da o kadar önemlidir.
3. Hayvan barınakları dünya genelinde hangi nitelikleri taşıdığını bilmeden, iklim özelliklerine göre özelliklerini belirlemeden yapılırsa, sonucu olumsuz etkileyecektir.
4. Hayvan beslemesinde kritik maliyet kaba yem üretimindedir. Kaba yemin nereden, nasıl temin edileceği ön araştırmaların özünü oluşturmalıdır. Kaba yemin sadece temini değil, niteliksel özellikleri konusunda da gerekli bilgi sahibi olmadan yapılan yatırımlarda verim sorunlarını aşmak mümkün olmuyor.
5. Masif yem konusunda da, ülkemizde yem girdileri arzı, nitelikleri ve hayvan verimi üzerine olası etkileri; yem üretim tesislerinin dağılımı, yeni oluşmakta olan konsolidasyon eğiliminin kısa ve uzun dönemli olası etkileri hesaba katılmadan yapılan yatırımlarda sapmalar ve şaşmalar kaçınılmaz olacaktır.
6. Mera konusunda, meraya dayalı hayvancılıkta teknik özellikler ile bizim geleneksel anlayışımız arasındaki farkları netleştirmeden yatırım yapılırsa, yaratılmak istenen sonuca ulaşmak çok zor alacaktır.
7. Sağlık ve hijyen konusunu, büyük ölçek ya da işbirliklerine dayalı kümeler oluşturarak çözmenin, işletme dönemi maliyetlerine etkisini hesaba katmayan yatırımlar başarısızlığa mahkum olacaktır.
8. Süt üretiminde büyük ölçekli işletmelere ve küçük mandıralara bağımlılığın yarattığı sorunları, süt işleme ya da entegre tesislerle çözümlerle birlikte ele almayanlar, bir süre sonra Mesih'i bekler gibi devletin kurtarıcı olmasını bekleme zorunda kalacaktır.
9. Süt fiyatlarındaki istikrarsızlık, masif ve kaba yem maliyeti ile süt fiyatı arasındaki dengeyi gözeten fizibilitelere dayalı yatırım yapmayanların başarı şansı düşük kalacaktır.
10. Dünyanın başka yerlerinde yapılan yatırımların sermaye maliyetlerini, açık ve gizli destekleri, ırk geliştirme deneyimlerini, yaratabilecekleri damping ve haksız rekabeti yatırımı yapmadan iyi hesap etmeyenler batacak yatırımlar kervanına katılacaktır.
11. Desteklerden yararlanmak doğal haktır. Desteklerin sürekliliği konusunu hesaba katmadan, destekler olmadan rekabet koşullarını analiz etmeden, duyarlılık analizleri ile senaryolar üretmeden hayvancılık yatırımı yapanların sürprizlerle karşılaşması şaşırtıcı olmayacaktır.
12. Özellikle bakıcı insan konusunda, eğitimli insanı istihdam etmeyi içine sindirmemiş olanların verimlilik ve rekabette yayan kalacaklarını bilmeleri gerekir.
…miş'lerle yatırım yapmayın
Hayvancılık yatırımı yapmak isteyenler, başlangıç noktasına hassas bağlılık ilkesine uyarak; en az on tane örgütlü işletmeyi gezerek; onların ne yaptıklarını görmeli… Ülkemizde çok sayıda başarısız örnek var. Neden başarısız olduklarını incelemek size çok şey öğretecektir. Teşvikleri dikkate alarak rekabet analizinden kaçının. Piyasa koşullarında rekabeti iyice analiz etmeden yola çıkmayın… Örgütlü ve büyük ölçekli hayvancılık işletmelerinin geliştiğini dikkate alın ki, rekabette ayaklarınız yere sağlam basabilsin…
İçtenlikli çağrımız şudur: Yatırım yapmadan önce, ön-görme ve önlem alma disiplinine uyun. "…miş'lerle" değil; giderek, görerek, öğrenerek ve karşılaştırarak bir kanıya vararak yola çıkın…