Dr. Mehmet ŞAFAK
Geliri sadece basit usulde tespit edilen ticari kazançlardan ibaret olan gelir vergisi mükellefleri için beyanname verme süresi 01 Şubat 2010 tarihinde başlıyor. Mükellefler 2009 yılı kazançlarına ilişkin beyannamelerini, şubat ayının başından yirmi beşinci günü akşamına kadar bağlı bulundukları vergi dairelerine verebilirler. Başka bir gelirleri dolayısıyla yıllık beyanname vermesi gerekenler yıllık beyannamelerini 1 - 25 Mart tarihlerinde verirler.
Şubat ayı içerisinde verilecek beyannameler üzerinden hesaplanan gelir vergisi, şubat ve haziran aylarında olmak üzere, vergi tahsiline yetkili olan banka şubeleri, bağlı bulunulan vergi dairesi veya bağlı bulunulan vergi dairesine belediye sınırları dışındaki herhangi bir vergi dairesi aracılığı ile iki eşit taksitte ödenebilir. Bilindiği gibi mart ayında verilen beyannamelerde beyan edilen vergiler mart ve temmuz ayı olmak üzere iki eşit taksit halinde ödenir.
Basit usulde vergilendirilecek mükellefler
Gelir vergisine tabi olan ticaret ve sanat erbabı kazancın tespit usulü bakımından iki guruba ayrılmaktadır.
- Basit usulde gelir vergisine tabi olanlar,
- Gerçek usulde gelir vergisine tabi olanlar.
Gelir vergisi mükelleflerinin basit usule tabi olmaları aşağıdaki şartların varlığına bağlıdır.Bu şartların tümünün mevcut olmaması halinde gerçek usulde (bilanço ve işletme hesabı esasında) kazanç tespiti gerekir.Basit usule tabi olmak için;
- Kendi işinde bilfiil çalışmak gerekir. Zorunlu hallerde yardımcı işçi çalıştırılabilir.
- Yıllık işyeri kirası 2009 ve 2010 yılında 3.000 TL'yi aşmamalıdır. İşyeri kendisine aitse emsal kira bedeli bu tutarı aşamaz. (bu had Büyükşehir Belediyeleri sınırları içinde 4.300 TL'dir.)
- Diğer ticari, zirai veya mesleki faaliyetler dolayısıyla gerçek usulde vergiye tabi olmamak gerekir.
- Satın aldıkları malları olduğu gibi veya işlendikten sonra satanların alımları tutarının 60.000 TL, satışları tutarının 89.000 TL'yi (20l0'da 90.000 TL) aşmaması gerekir. Alım satım dışında sadece hizmet ifa edenlerde yıllık iş hasılatı 30.000 TL'yi aşmamalıdır. Hem alım satım, hem hizmet söz konusu ise toplam hasılatının 60.000 TL'sını aşmaması gerekir.
Basit usule tabi olmanın avantajları
Basit usulde vergilendirme kapsamında bulunan mükelleflere, gerçek usulde vergilendirilen mükelleflerden farklı bir takım kolaylıklar sağlanmıştır. Basit usulde vergilendirmenin sağladığı bazı kolaylıklar şunlardır:
- Defter tutulmaz,
- Vergi tevkifatı yapılmaz ve muhtasar beyanname verilmez.
- Geçici vergi beyannamesi verilmez ve geçici vergi ödenmez .
- Basit usulde vergilendirilen mükelleflerin teslim ve hizmetleri katma değer vergisinden istisnadır.
- Ticari kazancın tespitinde amortismana tabi iktisadi kıymet alışları ve satışları dikkate alınmaz.
- Alınan ve verilen belgelerin kayıtları mükelleflerin bağlı oldukları meslek odalarındaki bürolarda tutulmaktadır. Ancak, isteyen mükellefler kayıtlarını hiçbir yerden izin almadan kendileri tutabilecekleri gibi meslek mensuplarına da tutturabilirler.
Beyan edilecek gelir üzerinden yapılacak indirimler
Bilindiği gibi, basit usulde ticari kazanç;bir hesap dönemi içinde elde edilen hasılat ile giderler ve satılan malların alış bedelleri arasındaki olumlu farktır. Ayrıca, ticari kazancı basit usulde vergilendirilen mükellefler de, yıllık beyanname ile bildirilecek gelirlerine ilişkin olarak Gelir Vergisi Kanunu'nun 89.maddesinde belirtilen hususları (şahıs ve bireysel emeklilik sigorta primleri, eğitim ve sağlık harcamaları, bağış ve yardımlar, sakatlık indirimi vb.) indirim konusu yapabileceklerdir. Söz konusu kanun maddesinde belirtilen indirimlerin yapılabilmesi için, yıllık beyanname ile bildirilecek bir gelirin bulunması ve yapılacak indirimlerin ilgili mevzuatta belirtilen şartları taşıması gerekmektedir.
Basit usulde dikkat edilecek bazı hususlar
Bildirim yükümlüğü
Basit usule tabi mükelleflerin vergi dairesine bildirmek zorunda oldukları hususlar şunlardır:
- İşe başlama,
- Değişiklikler (Adres değişikliği, iş değişikliği, işletmede değişiklik)
- İşi bırakma.
İktisadi kıymetlerin satışında belge
Basit usulde vergilendirilen mükelleflerin taşıt ve diğer sabit kıymetlerini satmaları dolayısıyla fatura düzenleme yükümlülükleri bulunmamaktadır. Bu mükelleflerce yapılan taşıt satışlarının noter satış sözleşmesi ile, diğer sabit kıymet satışlarının ise söz konusu sabit kıymetleri satın alan mükellefler tarafından düzenlenecek gider pusulası ile tevsik edilmesi mümkündür.
Sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge düzenlediği veya kullandığı tespit edilen mükelleflerin durumu
Basit usule tabi ticaret erbabından, sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge düzenlediği veya kullandığı tespit edilenler, bu hususun kendilerine tebliğ edildiği tarihi takip eden aybaşından itibaren ikinci sınıf tüccarlara ilişkin hükümlere tabi olurlar.
Muhafaza ve ibraz yükümlüğü
Basit usulde vergilendirilen mükelleflerin, bir takvim yılı içinde aldıkları mallara ve hizmetlere ait alış belgeleri ve yaptıkları giderler ile hasılat belgeleri kayıtlarının tutulduğu bürolarda muhafaza edilecektir. Cari takvim yılına ilişkin belgelerin ibrazı da bu bürolardan talip edilecektir.
Cari takvim yılı kayıtlarının tutulması ve vergilendirmeyle ilgili tüm ödevler bürolarca yerine getirilecektir. Yıllık beyannamenin verilmesinden sonra o yıla ilişkin belgeler muhafaza edilmek üzere mükellefe teslim edilecektir. Teslim alınan belgeler, ilgili bulundukları yılı takip geden takvim yılı başından başlayarak 5 yıl süre ile mükelleflerce muhafaza edilecektir.
Basit usule tabi mükelleflerin yanında çalışanların durumu
Basit usulde vergilendirilen mükelleflerin kendi işyerlerinde bilfiil çalışmaları veya bulunmaları şarttır. Ancak, bu mükelleflerin işlerinde yardımcı işçi çalıştırmaları veya çırak kullanmaları bu şartı bozmayacaktır.
Basit usulde vergilendirilen mükelleflerin yanında çalışan kişiler diğer ücretli olarak vergilendirilecektir (GVK Madde 64). Diğer ücret kapsamında vergilendirilenler vergi karnesi almaya mecbur olduklarından, kazançları basit usulde vergilendirilen ticaret erbabının yanında çalışanların vergi karnesi almalarına ve karnelerinde yazılı vergilerini ödemelerini temin etme yükümlülüğü bulunmaktadır.
İşyerinin kira olması halinde kira ödemesi
Maliye Bakanlığı'na verilen yetkiye istinaden, işyerlerinde, işyeri kiralamalarında miktar sınırlaması olmaksızın kira ödemelerinin 01.11.2008 tarihinden itibaren banka veya Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenen belgelerle tevsik edilmesi zorunluluğu getirilmiştir.
İşyeri kirasının, müşteriden alınan çek ile ödemesinin yapılması durumunda çekin elden kiralayan kişiye ciro edilmesi ve bu kişinin bankadan çeki tahsil etmesi ile tevsik şartı yerine getirilmiş sayılır.
Basit usulde katma değer vergisi uygulaması
Basit usulde vergilendirilen mükelleflerin teslim ve hizmetleri katma değer vergisinden istisna tutulmuş olup KDV beyannamesi vermeyeceklerdir. Buna göre;
- Basit usulde vergilendirilen mükellefler, mal teslimleri ve hizmet ifalarında katma değer vergisi hesaplamayacaklar, bunlardan mal ve hizmet alan mükellefler de katma değer vergisi indirimi yapmayacaklardır.
- Gerçek usulde vergilendirilen mükelleflerden mal ve hizmet satın alan basit usulde vergilendirilen mükellefler, ödedikleri katma değer vergisini gider veya maliyet olarak dikkate alacaklardır.
Ancak, basit usulde vergilendirildikleri ve işlemleri katma değer vergisinden istisna olduğu halde düzenledikleri belgelerde katma değer vergisi gösteren veya "KDV dahildir" mealinde bir şerhe yer veren mükellefler, bu belgelerde gösterilen katma değer vergisini takip eden ayın yirmi dördüncü günü akşamına kadar beyan edip, yirmi altıncı günü akşamına kadar ödemek zorundadırlar.